بررسی وضعیت خودمراقبتی در سالمندان مبتلا به نارسایی قلبی بستری در بخش های مراقبت ویژه قلبی بیمارستان های دولتی شرق گیلان در سال 1399

Abstract

زمینه و هدف: یکی از بیماری های شایع در دوره سالمندی، بیماری های قلبی عروقی است. نارسایی قلبی دلیل اصلی مرگ و میر، بیماری، بستری شدن در بیمارستان و کیفیت پایین زندگی است. گزینه های زیادی برای کنترل نارسایی قلبی وجود دارد که خود مراقبتی یکی از آنها است و تبعیت از رفـتـارهـای خـود مراقبتی در مبتلایان به این بیماری از اهـمـیـت بـه سـزایـی برخوردار است. افرادی که خودمراقبتی مؤثری دارند، کیفیت زندگی بهتری دارند و میزان مرگ و میر و بستری مجدد در میان آنان در مقایسه با افرادی که خود مراقبتی ضعیف دارند، کمتر است. رعایت رژیم دارویی و غذایی، استراحت، ارتقای کیفیت خواب و کیفیت زندگی، شناخت نحوه ی کنترل هیجانات و شیوه خودمراقبتی می تواند در کنترل عوارض و مشکلات این بیماری کمک کننده باشد. در این میان شناخت نحوه مراقبت از خود از اهمیت بسزایی برخوردار است. علی رغم اهمیت خودمراقبتی در نتایج مثبت سلامتی، بسیاری از بیماران مبتلا به نارسایی قلبی رفتارهای خودمراقبتی ناکافی دارند. با توجه به نقش پرستاران در ارتقای سطح سلامت و آموزش رفتارهای خود مراقبتی، می توان با شناسایی این رفتارها مداخلات برنامه ریزی شده ای برای ارتقای سطح رفتارهای خود مراقبتی و در نتیجه بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به نارسایی قلبی تدوین نمود. لذا هدف از پژوهش حاضر تعیین وضعیت خود مراقبتی در سالمندان مبتلا به نارسایی قلبی بوده است. روش بررسی: این مقاله بخشی از نتایج یک مطالعه مقطعی بزرگتر را گزارش می نماید. جامعه پژوهش شامل سالمندان مبتلا به نارسایی قلبی بستری در بخش های مراقبت ویژه قلبی بیمارستان های دولتی شرق گیلان در سال 1399 بود. از این جامعه، نمونه ای به حجم 125نفر به صورت در دسترس انتخاب شد. معیارهای ورود به مطالعه عبارت بودند از: دارا بودن سن 60 سال و بالاتر، ابتلا به بیماری نارسایی قلبی بر اساس علائم بالینی، الکتروکاردیوگرافی (ECG)و اکوکاردیوگرافی که نشان دهنده کسر تخلیه کمتر از 40% و کلاس عملکردی II تا IV با استناد به پرونده بیمار و با تایید متخصص قلب، توانایی برقراری ارتباط و رضایت آگاهانه برای شرکت در مطالعه. معیارهای عدم ورود به مطالعه شامل بیماران با اختلالات شدید ذهنی یا شناختی، داشتن مشکلات عصبی در سابقه پزشکی، حوادث عروق مغزی، حمله ایسکمیک گذرا، اختلال در حافظه کوتاه مدت یا دمانس و عدم ثبات روانی (با استناد به پرونده پزشکی)، ناتوانی در تکلم و وجود اختلالات شنوایی و بینایی)، کسب امتیاز بیش از 1-2 از شاخص بیماری های همراه چارلسون و معیارهای خروج از مطالعه شامل تکمیل ناقص پرسشنامه و عدم تمایل به تداوم همکاری در پژوهش بودند. ابزارهای پژوهش شامل مشخصات جمعیت شناختی و پرسشنامه خودمراقبتی بیماران مبتلا به نارسایی قلبی (SCHFI) بود. پایایی این پرسشنامه در مطالعه حاضر با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 82/0 بدست آمد. نمونه گیری در بازه زمانی اواخر اردیبهشت لغایت آذر ماه 1399 به طول انجامید. جهت نمونه‌گیری، پژوهشگر بعد از کسب مجوز از کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی گیلان و مسئولین ذیربط، با مراجعه به مراکز درمانی مذکور و انتخاب واحدهای مورد پژوهش و معرفی خود و ارائه توضیحات کافی در مورد هدف از انجام پژوهش و جلب رضایت کتبی آنان، پرسشنامه‌ها را در طی مصاحبه با آنها تکمیل نمود. داده‌ها توسط نرم افزار SPSS نسخه 23 و با استفاده از آمار توصیفی (جداول توزیع فراوانی، میانگین و انحراف معیار) تحلیل شد. یافته ها: اکثر بیماران (2/55 %) مرد، در گروه سنی 90-75سال(4/54 % )، متأهل (6/57 %) ، دارای درآمد ماهانه متوسط(60 %) و بی سواد (72 %) بودند. نتایج در خصوص میانگین نمرات خودمراقبتی بیماران شرکت کننده در مطالعه، نشان داد که میانگین نمره کل خودمراقبتی 96/10±16/67، استمرار خودمراقبتی 39/4±94/28، مدیریت خودمراقبتی 96/3±98/17و اطمینان به انجام خودمراقبتی 05/4±49/20 بوده است. اکثریت نمونه های پژوهش از نظر خودمراقبتی کل (2/75 %) و زیرمقیاس های آن شامل استمرار خودمراقبتی (2/59 %)، مدیریت خودمراقبتی (6/69 %) و اطمینان به انجام خودمراقبتی (4/82 %) دارای وضعیت مطلوب بودند. بهترین وضعیت خودمراقبتی مطلوب به ترتیب در بعد اطمینان به انجام خودمراقبتی، مدیریت خودمراقبتی و استمرار خودمراقبتی بود. در ارتباط با بررسی گویه ها در زیرمقیاس استمرار خودمراقبتی، بهترین رفتارهای خود مراقبتی به ترتیب مربوط به محافظت از خود برای جلوگیری از بیمار شدن، رعایت رژیم غذایی کم نمک و مراجعه مرتب به پزشک یا مرکز درمانی برای بررسی وضعیت قلب و نامناسب ترین رفتارهای خود مراقبتی مربوط به انجام ورزش و توزین روزانه بود. نتیجه گیری کلی: یافته ها نشان داد وضعیت خودمراقبتی بیماران مبتلا به نارسایی قلبی بطور کلی در وضعیت مطلوبی است. علی رغم این نتایج، توجه بیشتر در مراقبتهای پرستاری ودرمانی جهت ارتقا و بهبود وضعیت خودمراقبتی درسالمندان خصوصا در رفتارهای خود مراقبتی مربوط به انجام ورزش و توزین روزانه ضروری به نظر می رسد. پیشنهاد می‌شود در بیمارستان‌ها کلاس‌های آموزشی برای این بیماران فراهم شود تا دانش، نگرش و عملکرد آنها نسبت به رفتارهای خود مراقبتی ارتقاء یابد.