مقاله علمی – پژوهشی:‌ برخی عوامل خطرساز بر تولید ماهیان قزل‌آلای رنگین‌کمان با تأکید بر شاخص‌‌های میکروبی و فلزات سنگین آب مزارع حاشیه رودخانه هراز

Abstract

رودخانه هراز نقش مهمی در توسعه آبزی‌پروری و تولید قزل‌‌آلای رنگین‌‌کمان در مازندران دارد. هدف این بررسی ارزیابی شاخص‌‌های میکروبی و فلزات سنگین آب و نیز شناسایی عوامل باکتریایی بیماری‌‌زا رایج و قدرت مقاومت آنها در برابر آنتی بیوتیک‌‌های مصرفی به عنوان عوامل موثر بر تولید ماهیان بوده است. این تحقیق طی چهار فصل (تابستان، پاییز و زمستان 1396 و بهار 1397) در 6 مزرعه مجاور رودخانه هراز انجام گردید. بر اساس نتایج میزان جیوه آب ورودی مزارع مورد بررسی در تمام فصول از حداقل 3 برابر حداقل حد مجاز (1 میکروگرم بر لیتر) تا حداکثر 6 برابر حداکثر حد مجاز (2 میکروگرم بر لیتر) بود ولی میزان ارسنیک، سرب و کادمیوم در تمام مراحل نمونه برداری در حد استاندارد بود. مهمترین علایم بالینی مشاهده شده در ماهیان، پوسیدگی باله، شنای نامتعارف، التهاب و پرخونی کبد و کلیه بود. از مجموع 420 عدد ماهی واجد علایم بالینی 15/12% و 85/87% به‌ترتیب از نظر کشت باکتری مثبت و منفی بودند. عوامل باکتریایی جداسازی شده همگی از باکتری‌‌های گرم‌منفی و براساس درصد فراوانی شامل یرسینیا (25/37%)، آئروموناس (35/33%)، ادواردزیلا (76/11%)، ویبریو (84/7%)، پاستورلا (88/5%) و سیتروباکتر (92/3%) بودند. بیشترین مقاومت آنتی‌‌بیوتیکی در برابر آموکسی‌‌سیلین و کمترین آن مربوط به تری‌متوپریم سولفامتوکسازول بود. در ارزیابی شاخص‌‌های میکروبی آب شامل شمارش کلی باکتری، کلیفرم، کلیفرم مدفوعی و اشریشیا کولی، نتایج نشان داد که شاخص‌‌های میکروبی آب تقریباً در بیشتر مراحل نمونه‌برداری بیش از حد مجاز بود. با توجه به نتایج به‌نظر می‌رسد، تاثیر فلز سنگین جیوه بر سلامت ماهیان براساس علایم بالینی، افزایش مقاومت عوامل باکتریایی بیماری‌‌زا در برابر آنتی‌‌بیوتیک‌‌ها و نیز بیش از حد مجاز بودن شاخص‌‌های میکروبی آب از عواملی هستند که به طور مستقیم و غیر مستقیم تولید ماهیان قزل‌آلا مزارع حاشیه رودخانه هراز را تحت تاثیر قرار داده‌‌اند. لذا، توجه به استفاده از روش‌‌های مناسب مدیریت آب در جهت کاهش بار میکروبی و فلز جیوه در کنار استفاده از تغذیه و مدیریت پرورش مناسب تا حدود زیادی مشکلات تولید را در این رودخانه حل خواهد نمود.