مقاله علمی – پژوهشی:‌ بررسی فراوانی و شاخص‌‌های تنوع زیستی ماهیان در رودخانه دینور، استان کرمانشاه

Abstract

پژوهش حاضر با هدف تعیین شاخص‌‌های تنوع زیستی ماهیان در رودخانه دینور، استان کرمانشاه، به‌اجرا درآمد. بدین منظور، در تیرماه 1397، تعداد 6 ایستگاه جهت نمونه‌‌برداری از ماهیان در طول رودخانه دینور انتخاب شدند که ایستگاه 6 در بالادست رودخانه و ایستگاه 1 در پایین‌‌ترین دست رودخانه قرار داشت. عملیات نمونه‌‌برداری با استفاده از دستگاه الکتروشوکر انجام شد. در مجموع، 2543 نمونه ماهی از رودخانه دینور صید شدند که متعلق به 20 گونه بودند. در این مطالعه، بیشتر گونه‌‌های صید شده به خانواده کپورماهیان (Cyprinidae) تعلق داشتند و گونه‌‌های Alburnus sellal و Capoeta trutta به‌‌ترتیب دارای بیشترین و کمترین فراوانی در بین گونه‌‌های مورد بررسی بودند. در این مطالعه، شاخص‌‌های تنوع زیستی شامل شانون- وینر، مارگالف، سیمپسون، غنای گونه‌‌ای، غالبیت و یکنواختی (همگنی) تعیین شدند. نتایج به‌‌دست آمده نشان داد که شاخص‌‌های شانون- وینر و مارگالف از ایستگاه‌‌های بالادست (6 و 5) تا ایستگاه 4 با افزایش همراه بودند، اما پس از ایستگاه چهارم با کاهش مواجه شدند. در مورد شاخص سیمپسون، ایستگاه چهارم بیشترین مقدار این شاخص را نشان داد اما پس از آن در ایستگاه سوم به‌شدت اُفت پیدا کرد. از نظر غناء گونه‌‌ای، ایستگاه 6 کمترین مقدار غناء گونه‌‌ای را به‌خود اختصاص داد درحالی‌که بیشترین مقدار غناء گونه‌‌ای در ایستگاه 4 مشاهده شد. اگرچه ایستگاه 4 دارای بیشترین میزان همگنی در بین ایستگاه‌‌های مورد مطالعه بود، اما پس از این ایستگاه در بخش‌‌های پایین‌‌دست به‌‌خصوص ایستگاه 3 کاهش همگنی مشاهده شد. در این مطالعه شاخص غالبیت رابطه معکوسی با شاخص همگنی نشان داد به‌‌طوری‌که میزان غالبیت در ایستگاه 4 کمترین و در ایستگاه 3 به بیشترین مقدار خود رسید. تغییرات مشاهده شده در شاخص‌‌های تنوع زیستی در طول رودخانه دینور می‌‌تواند ناشی از تغییرات کاربری اراضی در حریم رودخانه، برداشت غیراصولی شن و ماسه و نیز رهاسازی انواع آلاینده‌‌های ناشی از فعالیت‌‌های کشاورزی، صنعتی و فاضلاب‌‌های خانگی به رودخانه دینور باشد.