بررسی میزان پتانسیل آسیب پذیری و ارزیابی خطر سلامت نیترات و نیتریت در آبخوان دشت ازنا- الیگودرز

Abstract

مقدمه: با توجه به اینکه در دشت ازنا- الیگودرز، بخش عمده‌ای از مصارف شرب از آب‌های زیرزمینی تأمین می شود، بررسی میزان غلظت نیترات و نیتریت و پتانسیل آسیب‌پذیری و ارزیابی خطر سلامت آب ­های زیرزمینی و شرب دشت ازنا- الیگودرز، به‌ منظور شناخت عوامل آلاینده برای حفظ سلامت مصرف‌کنندگان ضروری است.

مواد و روش ­ها: پتانسیل آسیب ­پذیری دشت مورد ­مطالعه در مقابل عوامل آلاینده به روش درستیک بررسی شد. به ­منظور بررسی غلظت نیترات و نیتریت از ۲۵ چاه آب منطقه طی سال آبی ۱۳۹۷-۱۳۹۸ نمونه ­برداری و به روش استاندارد آنالیز شدند. خطر سلامت انسان­ ها در استفاده شرب از آب‌های زیرزمینی دشت مورد مطالعه به روش شاخص USEPA(آژانس حفاظت محیط‌ زیست ایالات‌ متحده) ارزیابی شد.

یافته ­ها: نتایج روش درستیک نشان داد که 45 درصد از منطقه دارای پتانسیل آسیب ­پذیری زیاد (قسمت جنوبی دشت) و 65 درصد دارای پتانسیل آسیب ­پذیری متوسط (قسمت شمالی دشت) است. بر اساس نتایج آنالیز، نیترات در آب شرب روستاهای چقاطرم و اشرف‌آباد به ترتیب با دارا بودن ۵۶ و ۶۵ میلی‌گرم در لیتر و نیتریت در آب­ های زیرزمینی روستاهای چم زمان، علی‌آباد و دره باغ به ترتیب با دارا بودن 5/3 ، 3/3 و 4/3 میلی‌گرم در لیتر، بیش‌ از حد استاندارد سازمان بهداشت جهانی است. بر اساس نتایج ارزیابی خطر سلامت انسان ­ها، ۸۳ درصد از کودکان و ۸ درصد از زنان و ۴ درصد از مردان به‌ واسطه آلودگی نیترات آب‌های زیرزمینی دشت مورد مطالعه با تهدید سلامت مواجه هستند (HQ>1)، صحت نتایج آسیب ­پذیری با واسنجی نتایج ارزیابی خطر سلامت و نتایج نقشه هم نیترات تائید شد.

بحث و نتیجه ­گیری: استفاده بی‌رویه از کودهای شیمیایی نیتراته و دفع غیر اصولی فاضلاب‌های انسانی (شهری و روستایی) عامل اصلی آلودگی نیترات و نیتریت در برخی نقاط است. بر اساس نتایج این پژوهش و برای حفظ سلامت مصرف ­کنندگان بخصوص کودکان، استفاده از چاه ­های شرب آلوده توصیه نمی شود و پایش مستمر چاه ­های شرب منطقه ضروری است.