بررسی روایی و پایایی مقیاس خشم رانندگان و ارتباط آن با پارامترهای روانشناختی و ارزیابی تفاوت‌ها براساس سن و جنس (مطالعه موردی: کلان‌شهر تهران)

Abstract

مقیاس خشم رانندگی (DAS) یکی از معتبرترین و کاربردی‌ترین ابزارها برای سنجش میزان خشم رانندگان است. از همین رو، این مطالعه قصد دارد تا با استفاده از ابزارهای آماری مناسب روایی و پایایی این مقیاس را در بین رانندگان ایرانی مورد ارزیابی قرار دهد. برای سنجش اعتبار این ابزار، از دو روش تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل عاملی تأییدی استفاده شد. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی ساختار 6 عاملی را برای این مقیاس مناسب دانست. پس از آن، ساختار 6 عاملی بدست آمده از مرحله تحلیل عاملی اکتشافی در دو مدل متمایز با در نظر گرفتن وجود و عدم وجود همبستگی بین خرده مقیاس‌ها و همچنین مدل تک عاملی پرسشنامه به کمک تحلیل عاملی تأییدی مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج این روش نشان داد که ساختار تک عاملی این ابزار در مقایسه با دو ساختار دیگر مناسب نیست و علاوه بر آن بهترین مقادیر مربوط به ساختار 6 عاملی بدون در نظر گرفتن همبستگی بین مؤلفه‌ها می‌باشد. بر اساس نتایج آزمون ANOVA نیز، به طور کلی از نظر جنسیت و سن در بین شرکت کنندگان ایرانی تفاوت‌های معناداری در خشم رانندگی وجود دارد، که در این بین جوانان و مردان نمرات نسبتاً بیشتری را کسب می‌کنند. علاوه بر این، نتایج تحلیل همبستگی نشان داد که روابط معناداری بین خرده مقیاس‌های DAS با دو مقیاس افسردگی-اضطراب-استرس (DASS) و پرخاشگری باس پری (BPAQ) وجود دارد. همچنین، بین تعداد تصادفات قابل توجه با انسداد ترافیک، نمرات کلی DASS و BPAQ ارتباط معناداری وجود دارد. از طرف دیگر، روابط بین تعداد تصادفات جزئی نیز با خرده مقیاس رانندگی آهسته و نمره کلی BPAQ از نظر آماری معنادار بود. سرانجام، این مطالعه نشان داد که پرسشنامه DAS معیار معتبر و قابل اعتمادی برای ارزیابی خشم رانندگان ایرانی است.