طب نظامی در تمدن اسلامی تا سقوط بغداد

Abstract

زمینه و هدف: امداد و نجات جان مجروحان، به‌ویژه نظامیان در جنگ‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است و در همه ادوار تاریخی به اشکال مختلف مشاهده می‌شود. در تمدن اسلامی نیز با پیشرفت‌های نسبتاً مناسب علمی به‌ویژه در حوزه بهداشت و درمان شاهد توجه به این مهم می‌باشیم. این روند در تمدن اسلامی تدریجی بوده و از حضور زنان مسلمان جهت امدادرسانی و کمک‌های اولیه شروع و به شکل‌گیری تشکیلات منسجم‌تری در قالب بیمارستان‌های سیار و به‌کارگیری اطبای ماهر در این حوزه به ایجاد اولین تشکیلات طب نظامی در تمدن اسلامی انجامید. هدف از پژوهش حاضر بررسی سیر تکوین طب نظامی و عوامل تأثیرگذار بر آن، در تمدن اسلامی است. روش‌ها: مواد اصلی پژوهش حاضر اطلاعات و داده‌های منابع تاریخی و طبی است. در کنار آن‌ها از تحقیقات جدید صورت‌گرفته در مورد پزشکی عصر شکوفایی تمدن اسلامی استفاده شده است. روش مورداستفاده در این تحقیق توصیفی-تحلیلی بوده و بر اساس گردآوری داده‌ها به روش کتابخانه‌ای انجام شده است. یافته‌ها: با توجه به نتایج پژوهش می‌توان گفت که توجه به درمان نیروهای نظامی در تمدن اسلامی از سابقه تاریخی برخوردار بوده و به مرور تکامل یافته و از وضعیت مناسبی نسبت به زمان خود برخوردار بوده است که می‌توان آن را پشتوانه طب نظامی جدید در ارتش‌های اسلامی به ویژه ایران به شمار آورد. نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش حاکی از آن است که تکوین طب نظامی در تمدن اسلامی از مراحل ساده و ابتدایی از میدان جنگ در صدر اسلام آغاز و با ایجاد تشکیلات منسجم در قالب به‌کارگیری اطبا و ایجاد بیمارستان‌های سیار و ثابت در سده پنجم و ششم به دوره شکوفایی خود رسیده است. با این حال، در اثر عوامل چندی همچون عدم آموزش جدی، مشکل انتقال زخمی‌ها و نیز عدم امکان انجام جراحی در برخی موارد، مشکلاتی در ارائه خدمات به مجروحان جنگی وجود داشته است.