تحلیل رابطۀ سبک زندگی با کاهش باروری (مورد مطالعه: زنان 15 تا 49 ساله شهر اهواز)

Abstract

این پژوهش با هدف بررسی رابطۀ سبک زندگی و کاهش باروری خانواده‌های شهر اهواز انجام‌شده است. حجم نمونه طبق فرمول کوکران 384 نفر است که به شیوۀ نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌بندی‌شده و متناسب با حجم جامعه آماری انتخاب‌شده است. نوع روش مورد استفاده در این پژوهش پیمایشی است. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه استفاده‌شده است. روایی آن توسط اساتید مجرب در حوزه مربوطه بوده و پایانی آن نیز بر مبنای آزمون آلفای کرونباخ بود که میزان آن بالای 70/0 به‌دست‌آمده است و نشان از پایایی مناسب پرسشنامه دارد. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل واریانس یک‌طرفه، آزمون تی و تحلیل رگرسیون چندمتغیره استفاده‌شده است. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که بین متغیرهای سبک زندگی مدرن (شدت رابطه 7/0) و سبک زندگی سنتی (شدت رابطه 8/0) با باروری زنان رابطه معناداری وجود دارد؛ همچنین بین متغیر چگونگی گذران اوقات فراغت، سبک‌های مختلف زندگی (مدرن، سنتی، نه سنتی و نه مدرن) و وضعیت اشتغال پاسخگویان با باروری زنان تفاوت معناداری وجود دارد. اطلاعات حاصل از رگرسیون نشان می‌دهد که این متغیرها 102/0 درصد از واریانس مربوط به باروری زنان را تبیین کرده‌اند و همچنین بیشترین میزان اثر متغیرها بر باروری، مربوط به متغیر سبک زندگی مدرن (108/1-) است که اثر مستقیم بر متغیر مستقل دارد و کمترین میزان اثر مربوط به بعد ورزشی اوقات فراغت (079/0-) است که تأثیر مستقیمی بر باروری دارد؛ بنابراین با توجه به نتایج به‌دست‌آمده می‌توان گفت که سبک زندگی بر میزان باروری زنان تأثیرگذار بوده است. چکیده بلند:مقدمه و بیان مسئلهباروری به‌عنوان یکی از سه رکن اصلی تغییرات جمعیت، امروزه به یکی از مسائل جمعیت ­شناختی در ایران تبدیل شده است و به‌عنوان مهم‌ترین جزء تغییر ساختار سنی جمعیت تلقی می‌شود. زاد و ولد از دو پدیدۀ طبیعی جمعیت و عامل منحصربه‌فرد افزایش آن در مقیاس جهانی است. امروزه، تغییرات کاهنده در سطح باروری در کنار ثبات نسبی مرگ‌ومیر در سطوح پایین سبب شده است تا آهنگ رشد جمعیت به‌کندی گراید و با توجه به تفاوت‌های میان باروری و مرگ‌ومیر از منظر سیاست‌گذاری‌های دولت، پدیدۀ باروری، نقش و اهمیت بیشتری در تغییرات جمعیت در آینده خواهد داشت. شهر اهواز امروزه با باروری بسیار پایین‌تری از حد جایگزینی مواجه است. این مسئله چند سالی است که اذهان جمعیت شناسان و نیز سیاست‌گذاران را به خود مشغول کرده است و باعث توجه و علاقه بیشتر آن‌ها به مباحث جمعیتی و روندهای باروری شده است. نگرانی‌ها از پیامدهای آن و به‌ویژه اثراتش بر پویایی‌های کلی جمعیت، به‌خصوص بر سالخوردگی، به‌خوبی حاکی از این موضوع است. شهر اهواز در چند دهه اخیر بسیاری از سبک‌های زندگی، ارزش‌ها و هنجارهای غالب رفتاری در کشورهای پیشرفته غربی را اتخاذ کرده است. حال با توجه به اهمیت تحولات جمعیتی در سال‌های اخیر و تأثیرپذیری باروری از عوامل گوناگون، پژوهش حاضر در نظر دارد به بررسی تأثیر سبک زندگی بر کاهش باروری بپردازد.روش‌شناسیاین تحقیق از نوع کمی و راهبردی پیمایش مبتنی بر رویه توصیفی و همبستگی است. واحد تحلیل آماری فرد می‌باشد و جامعه آماری کلیه زنان متأهل 49-15 ساله اهواز است که بر اساس داده‌های سرشماری سال 1395 شهر اهواز، تعداد آن‌ها 211921 نفر می‌باشد. برای تعیین حجم نمونه، بر اساس فرمول تعیین حجم کوکران با خطای 5 درصد، نمونه‌ای 384 نفری انتخاب‌شده است. همچنین شیوه نمونه‌گیری این تحقیق، نمونه‌گیری طبقه‌بندی‌شده (مناطق شهری با توجه به سطح برخورداری طبقه‌بندی شده‌اند) متناسب با حجم جمعیت آماری است که یکی از شیوه‌های نمونه‌گیری تصادفی است، بدین‌صورت که شهر اهواز را به هشت منطقه طبقه‌بندی و از هر منطقه به نسبت حجم جمعیتی آن نمونه انتخاب شده است. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه استفاده‌شده است. روایی آن توسط اساتید مجرب در حوزه مربوطه بوده و پایانی آن نیز بر مبنای آزمون آلفای کرونباخ بود که میزان آن بالای 70/0 به‌دست‌آمده است و نشان از پایایی مناسب پرسشنامه دارد. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل واریانس یک‌طرفه، آزمون تی و تحلیل رگرسیون چندمتغیره استفاده‌شده استیافته‌های پژوهشنتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که بین متغیرهای سبک زندگی مدرن (شدت رابطه 7/0) و سبک زندگی سنتی (شدت رابطه 8/0) با باروری زنان رابطه معناداری وجود دارد؛ همچنین بین متغیر چگونگی گذران اوقات فراغت، سبک‌های مختلف زندگی (مدرن، سنتی، نه سنتی و نه مدرن) و وضعیت اشتغال پاسخگویان با باروری زنان تفاوت معناداری وجود دارد. اطلاعات حاصل از رگرسیون نشان می‌دهد که این متغیرها 102/0 درصد از واریانس مربوط به باروری زنان را تبیین کرده‌اند و همچنین بیشترین میزان اثر متغیرها بر باروری، مربوط به متغیر سبک زندگی مدرن (108/1) است که اثر مستقیم بر متغیر مستقل دارد و کمترین میزان اثر مربوط به بعد ورزشی اوقات فراغت (079/0-) است که تأثیر مستقیمی بر باروری دارد؛ بنابراین با توجه به نتایج به‌دست‌آمده می‌توان گفت که سبک زندگی بر میزان باروری زنان تأثیرگذار بوده است. نتیجه‌گیریامروزه در اکثر کشورهای جهان، سیاست‌های جمعیتی به بخش مهمی از برنامه‌های توسعه تبدیل ‌شده‌است. این سیاست‌های جمعیتی برای جلوگیری از پیامدهایی که بعدها توسط مسئله جمعیت می‌تواند گریبان‌گیر جوامع گردد طراحی‌شده است. از آنجا که امروزه سبک زندگی به متغیری بسیار کلیدی در بسیاری از حوزه‌های رفتار بشر تبدیل‌شده است و سیاست‌های جمعیتی نیز صرفاً با تأکید بر بایدها و بدون توجه به هست‌ها با شکست مواجه خواهند شد، بنابراین برای نیل به این اهداف، توجه جدی مسئولین به نتایج این‌گونه تحقیقات ضروری خواهد بود و نتایج آن‌ها می‌تواند به سیاست‌گذاران در جهت رسیدن به اهداف جمعیتی‌شان بسیار کمک نماید.