تحلیل رابطه سلامت اجتماعی بر رفتار شهروندی سازمانی (مورد مطالعه: معلمان مقطع ابتدایی شهر بیرجند)

Abstract

بسترسازی سلامت اجتماعی در سازمان، انرژی مضاعفی را فراتر از انجام وظایف شغلی از طریق فعالیت‌های داوطلبانه به وجود می‌آورد که باعث شکل‌گیری رفتار شهروندی سازمانی می‌شود. هدف این نوشتار شناخت رابطه سلامت اجتماعی با مؤلفه‌های رفتار شهروندی سازمانی معلمان مقطع ابتدایی در شهر بیرجند است. مبانی نظری با تأکید بر نظریه کییز (سلامت اجتماعی) و نظریه باتمن و اِرگان (رفتار شهروندی سازمانی) شکل گرفته است. روش‌شناسی این تحقیق پیمایشی و از نوع همبستگی توصیفی بوده است، جامعه مورد مطالعه معلمان شهر بیرجند در سال تحصیلی 97-96 برابر با 1150 نفر بوده که با استفاده از تعیین حجم نمونه کوکران برابر 285 نفر به‌صورت نمونه‌گیری خوشه‌ای و تصادفی اطلاعات پاسخگویان بر اساس پرسشنامه مصاحبه‌ای استانداردشده اطلاعات جمع‌آوری شده است. میزان آلفای کرونباخ گویه های سلامت اجتماعی برابر با (4/75) و گویه های رفتار شهروندی سازمانی برابر (6/78) به دست آمده است. از نرم‌افزارهای AMOS, PLS و SPSS برای تجزیه‌وتحلیل یافته‌ها استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد که در بین مؤلفه‌های متغیر مستقل (سلامت اجتماعی) انسجام اجتماعی پذیرش اجتماعی، سهم داشت اجتماعی همچنین در بین مؤلفه‌های متغیر وابسته (رفتار شهروندی سازمانی) احترام و تکریم، نوع‌دوستی و جوانمردی به ترتیب بالاترین میانگین را داشته‌اند. بیشترین افراد حاضر در این پژوهش یعنی 155 نفر (4/54%) را زنان بوده‌اند. نتایج بیانگر این است که در سطح 05/0 سلامت اجتماعی بیشترین تأثیر را بر مؤلفه‌های رفتار جوانمردی (74/0) دارد، همچنین کمترین شدت تأثیر بین میزان سلامت اجتماعی بر رفتار مشارکتی (47/0) مشاهده شده است. آزمون فرضیه‌ها نشان می­ دهد سلامت اجتماعی بر مؤلفه‌های رفتار شهروند سازمانی یعنی بر: جوانمردی (74/0) وظیفه‌شناسی (70/0) احترام تکریم (66/0) نوع‌دوستی (60/0) و مشارکت (47/0)، تأثیر معنادار و مستقیم داشته است، همچنین تمام شاخص ­های مدل اندازه­ گیری و مسیر­های متناظر فرضیه‌ها نیز مورد تائید قرار می‌گیرد. چکیده بلند:مقدمهگسترش حوزه سلامت اجتماعی نیازمند رویکردی همه‌جانبه است که بخشی از سلامت فردی را تشکیل می‌دهد و می‌تواند بر عملکرد رفتاری و فعالیت‌های فرد اثر گذارد. برای داشتن زندگی بهتر، یکی از مهم‌ترین مراحل بهره‌مندی از شاخص‌های سلامت اجتماعی است که متأسفانه توجه کافی به آن نمی‌شود.یکی از محیط‌های اجتماعی که فرد بخش اعظمی از وقت و انرژی خود را صرف آن می‌کند محیط کار است و در صورت وجود و تقویت شاخص‌های سلامت اجتماعی انرژی مضاعفی در فرد ایجاد می‌شود تا او در نگرش نسبت به شغل و انجام وظایف شغلی به انجام فعالیت‌های داوطلبانه و خودجوش فراتر از نقشَش بپردازد، و باعث پیشرفت فردی و توسعه اهداف سازمانی گردد. بسترسازی سلامت اجتماعی در سازمان، انرژی مضاعفی را فراتر از انجام وظایف شغلی ازطریق فعالیت‌های داوطلبانه به‌وجود می‌آورد، که باعث شکل‌گیری رفتار شهروندی سازمانی می‌شوددر این پژوهش سعی بر این است که رفتار شهروندی سازمانی معلمان در محیط کار به‌عنوان متغیری در نظر گرفته شود که متأثر از سلامت اجتماعی و شاخص‌های آن قرار گیرد، همچنین این تدبیر رفاهی و خدماتی در حال حاضر در محیط سازمانی کارمندان جامعه ما می‌تواند باعث تقویت ابعاد رفتارهای شهروندی سازمانی گردد؛ و با تقویت، دریافت و بسترسازی این متغیر در سطح سازمان می‌توان رضایت درونی و بیرونی از عملکرد نتایج شغلی را در سطح سازمان ارتقاء داد روش تحقیقروش‌شناسی این تحقیق پیمایشی و از نوع همبستگی توصیفی بوده است، جامعه مورد مطالعه معلمان شهر بیرجند در سال تحصیلی 97-96 برابر با 1150 نفر بوده که با استفاده از تعیین حجم نمونه کوکران برابر 285 نفر به‌صورت نمونه‌گیری خوشه‌ای و تصادفی اطلاعات پاسخگویان براساس پرسشنامه مصاحبه‌ای استاندارد شده اطلاعات جمع‌آوری شده است. میزان آلفای کرونباخ گویه‌های سلامت اجتماعی برابر با (4/75) وگویه‌های رفتار شهروندی سازمانی برابر (6/78) به‌دست آمده است. از نرم‌افزارهای AMOS, PLS و SPSS برای تجزیه و تحلیل یافته‌ها استفاده شده است. یافته های تحقیقنتایج نشان می‌دهد که در بین مؤلفه‌های متغیر مستقل (سلامت اجتماعی) انسجام اجتماعی پذیرش اجتماعی، سهم داشت اجتماعی همچنین در بین مؤلفه‌های متغیر وابسته (رفتار شهروندی سازمانی) احترام و تکریم، نوع دوستی و جوانمردی به ترتیب بالاترین میانگین را داشته‌اند. بیشترین افراد حاضر در این پژوهش یعنی 155 نفر (4/54 %) را زنان بوده‌اند. نتایج بیانگر این است که در سطح 05/0 سلامت اجتماعی بیشترین تأثیر را بر مؤلفه ­های رفتار جوانمردی (74/0) دارد، همچنین کمترین شدت تأثیر بین میزان سلامت اجتماعی بر رفتار مشارکتی (47/0) مشاهده شده است. آزمون فرضیه‌ها نشان می­ دهد سلامت اجتماعی بر مؤلفه ­های رفتار شهروند سازمانی یعنی بر: جوانمردی (74/0) وظیفه‌شناسی (70/0) احترام تکریم (66/0) نوع دوستی (60/0)، و مشارکت (47/0)، تأثیر معنادار و مستقیم داشته است، همچنین تمام شاخص ­های مدل اندازه ­گیری و مسیر­های متناظر فرضیه‌ها نیز مورد تأئید قرار می‌گیرد. نتیجه‌گیریبرای تقویت رفتار شهروندی سازمانی جامعه مورد مطالعه در گام اول باید معلمان احساس کنند که بخشی از اجتماعشان (سازمان) هستند و به آن تعلق دارند و از طریق سازمان حمایت می‌شوند و سهمی در پیشرفت آن دارند؛ (انطباق اجتماعی). درگام دوم این افراد با توجه به موقعیت سازمان خود آن را درک و فهم می‌کنند و با نگاهی مثبت و اعتماد به خوب بودن ذاتی دیگران در کنار سایر همکاران احساس راحتی می‌کنند (پذیرش و پیوستگی). در گام بعدی معلمان احساس کنند که عضو حیاتی از سازمانشان هستند، به‌واسطه همین امر فعالیت‌های روزانه خود را با سازمان با ارزش می‌شمارند؛ به عبارت دیگر این افراد به‌صورت خودکارآمد رفتارهای معینی را انجام می‌دهند و مقاصد خاصی را به اتمام می‌رسانند و تعهدات مشخصی را در ارتباط با سازمان شان می‌پذیرند (سهم داشت). در گام نهایی معلمان زمانی رفتار شهروندی را در سازمان تقویت می‌کنند که در مورد آینده خود و سازمانشان امیدوار باشند و معتقد به این باشندکه وضعیت خود و مدرسه‌شان از این که هست بهتر شود (شکوفایی اجتماعی).