ارزیابی تأثیر اقلیم بر مواد مؤثره زعفران (کروسین، پیکروکروسین و سافرانال) در منطقه بناب شهرستان مرند

Abstract

زعفران (Crocus sativus L.)‎‏ محصولی ارزشمند و نیمه مقاوم به خشکی است که می­تواند در شرایط بسیار متفاوت آب و هوایی مورد کشت و کار قرار گیرد. مهمترین ترکیب­هاى شیمیایى زعفران را کروسین، پیکروکروسین و مشتق­هاى کروسین تشکیل می­دهند که دارای خواص آنتی‌اکسیدانی می‌باشند و در داروسازی کاربرد دارند. در این پژوهش اثر اقلیم شهرستان مرند، استان آذربایجان‌شرقی طی دو سال زراعی بر کمیت و کیفیت و خصوصیات آنتی‌اکسیدانی قسمت‌های مختلف زعفران تولیدی در این منطقه بررسی شد. عوامل اقلیمی حاکم بر این منطقه طی دو سال متوالی 1393 و 1394 از نظر دما، بارندگی و رطوبت با استفاده از داده­های هواشناسی بررسی شد و میزان عملکرد زعفران در منطقه با استفاده از پرسشنامه از زعفران­کاران منطقه به دست آمد. از سوی دیگر، میزان ترکیبات کروسین، پیکروکروسین و سافرانال و فعالیت آنتی‌اکسیدانی قسمت­های مختلف زعفران شامل کلاله، خامه، پرچم و گلبرگ‌ها هر کدام به طور جداگانه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به دست آمده نشان داد ‌شهرستان مرند طبق روش طبقه­بندی دومارتن، در طبقه اقلیم نیمه‌خشک قرار می­گیرد و مقدار متابولیت­های کروسین در سال اول کشت 1393 (بیشترین میزان 306 میلی­گرم بر گرم در اندام کلاله)،‌ پیکروکروسین در سال دوم کشت 1394 (102/15 میلی­گرم بر گرم در اندام کلاله) و سافرانال در سال دوم کشت 1394 (بیشترین میزان: 49/95 میلی­گرم بر گرم در گلبرگ زعفران) و فعالیت آنتی‌اکسیدانی کلاله و گلبرگ زعفران در سال اول کشت 1393 (به‌ترتیب 30/43 و 88/32 درصد) بالاترین مقدار را داشت. منطقه بناب مرند آذربایجان شرقی در اثر تغییرات آب و هوایی منطقه مناسب برای کشت زعفران می­باشد و کیفیت اندام­های مختلف زعفران در سال‌های متوالی کشت چندساله زعفران متفاوت می­باشد.