ارزیابی اثر متقابل نیتروژن و زمان برداشت بر عملکرد رویشی، کمیت و کیفیت اسانس چهار رقم ریحان (Ocimum basilicum L.)

Abstract

نیتروژن یکی از مهم­ترین عناصر پرمصرف برای رشد و تولید گیاهان محسوب می­شود و در دسترس بودن آن بسیاری از پارامترهای مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاهان را تحت تأثیر قرار می­دهد. به­منظور بررسی اثر سطوح مختلف کود نیتروژن بر عملکرد و برخی خصوصیات کیفی چهار رقم ریحان، آزمایشی به­صورت فاکتوریل اسپیلت پلات در زمان در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی خرم‌آباد در سال 1395 انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل چهار رقم ریحان (Ocimum basilicum var. Italian Large Leaf، O. basilicum var. Cinnamon، Sweet Thai O. basilicum var. و O. basilicum var. Mobarakeh)، سه سطح کود نیتروژن (صفر، 100 و 200 کیلوگرم در هکتار کود اوره) و سه نوبت برداشت گیاه ریحان بود. نتایج نشان داد که بیشترین نسبت برگ به ساقه (8/1) با کاربرد 100 و 200 کیلوگرم در هکتار کود اوره در رقم Italian Large Leaf در برداشت اول بدست آمد. از میان ارقام مورد بررسی، حداکثر وزن خشک برگ، وزن خشک کل، درصد و عملکرد اسانس مربوط به رقم Italian Large Leaf و حداکثر شاخص کلروفیل برگ مربوط به ارقام Sweet Thai و Cinnamon بود. بیشترین وزن خشک کل (kg ha-1 3482) به رقم Italian Large Leaf با کاربرد 200 کیلوگرم در هکتار اوره در برداشت دوم اختصاص یافت که اختلاف معنی­داری با کاربرد 100 کیلوگرم در هکتار اوره در برداشت دوم در همین رقم نداشت. تیمار شاهد (عدم مصرف کود) نسبت به سایر تیمارهای کودی، از درصد اسانس بیشتری برخوردار بود (1/01 درصد)، اما حداکثر عملکرد اسانس (kg ha-1 26/79) با مصرف 100 کیلوگرم در هکتار کود اوره حاصل شد. بیشترین مقدار ترکیبات غالب اسانس (به­ استثنای سه ترکیب غالب متیل­کاویکول، 1و8-سینئول و متیل­سینامات) در تیمار شاهد (عدم مصرف کود اوره) مشاهده گردید. به­طور کلی، می­توان رقم Italian Large Leaf و مصرف 100 کیلوگرم در هکتار کود اوره را در شرایط محیطی مشابه خرم­آباد توصیه نمود.