بررسی اثرات نوع و غلظت سیتوکنین بر تکثیر درون شیشه‌ای و میزان شیشه‌ای شدن ریزنمونه‌های چهار ژنوتیپ میخک (Dianthus caryophyllus L.)

Abstract

چکیده میخک (Dianthus caryophyllus L.) به عنوان سومین گل شاخه بریده مهم دنیا مطرح است. تکنیک‌های کشت بافت روش مناسبی را برای ریزازدیادی این گیاه زینتی فراهم کرده است. در این بررسی اثر کینتین (Kin) و بنزیل آدنین (BA) بر تکثیر شاخساره و میزان شیشه‌ای شدن شاخساره‌های تکثیر شده چهار رقم میخک (Prado Aquila Kgr, Skimo Mogr, Mondeo Kgr and Innove Orange Bogr) مورد ارزیابی قرار گرفت. ریزنمونه‌های گره در محیط کشت موراشیگ و اسکوگ (MS) حاوی غلظت‌های مختلف بنزیل آدنین (1، 2، 3 و 4 میلی‌گرم در لیتر) و کینتین (1، 2، 3 و 4 میلی گرم در لیتر ) همراه با 2/0 میلی گرم در لیتر NAA، 30 گرم در لیتر ساکارز و 8 گرم در لیتر آگار قرار گرفتند. ریشه زایی ریزنمونه‌های تکثیر شده در محیط کشت MS حاوی 1 میلی گرم در لیتر NAA صورت گرفت. نتایج نشان داد که اختلاف معنی داری بین ارقام در میزان باززایی شاخساره وجود دارد، بطوریکه ارقام Eskimo و Prado Aquila Kgr با میانگین 2/3 و 5/1 شاخساره به ترتیب بیشترین و کمترین میزان باززایی را از خود نشان دادند. افزایش غلظت سیتوکنین از 1 میلی گرم در لیتر به 4 میلی گرم در لیتر باعث افزایش تعداد شاخساره باززایی شده از 7/1 به 4/2 شاخه در هر ریزنمونه و افزایش میزان شیشه‌ای شدن از 12 درصد به 54 درصد شد. همچنین سطوح بالای سیتوکنین به خصوص هورمون BA ارتفاع گیاهچه‌های باززایی شده را کاهش داد. از نظر میزان شیشه‌ای شدن بین ارقام و نوع سیتوکنین اختلاف معنی داری مشاهده شد، بطوریکه ارقام Mondeo Kgr و Prado Aquila Kgr به ترتیب بیشترین (44 درصد) و کمترین (23 درصد) میزان شیشه‌ای شدن را به خود اختصاص دادند و ریزنمونه‌های تکثیر شده در محیط کشت حاوی BA، درصد شیشه‌ای شدن بیشتری (40 درصد) نسبت به Kin (26 درصد) داشتند. نتایج این تحقیق نشان داد که با افزایش میزان سیتوکنین در محیط کشت بویژهBA شاخه زایی افزایش می‌یابد، اما در عین حال باعث افزایش پدیده شیشه‌ای شدن نیز می‌شود که این پدیده اثری نامطلوب در شرایط این ویترو است و باعث از بین رفتن گیاهچه‌ها می‌شود. با درنظر گرفتن میزان شاخه زایی و پدیده شیشه‌ای شدن، برای بدست آوردن بیشترین شاخه طبیعی، کاربرد هورمون BA با غلظت 1 میلی گرم در لیتر همراه با 2/0 میلی گرم در لیتر NAA در محیط کشت MS نتیجه بهتری داده است.

واژه‌های کلیدی: میخک، بنزیل آدنین، کینتین، شیشه‌ای شدن، شاخه زایی، ریزازدیادی