بررسی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ‌های برتر گردو بر اساس صفات مورفولوژیکی میوه و نشانگرهای ISSR در منطقه شاهرود

Abstract

بررسی تنوع ژنتیکی، شناسایی و معرفی ژنوتیپ‌های برتر گردو در ایران به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان اصلی گردو و منشأ این گیاه، از اهمیت زیادی برخوردار است. از سال‌ 1376 بذور ژنوتیپ‌های منتخب گردو از مناطق مهم گردوکاری ایران در کلکسیون گردوی مرکز تحقیقات سمنان (شاهرود) کشت شدند. از این دانهال­ها 21 ژنوتیپ برتر با ویژگی‌های مناسب میوه انتخاب شدند و روی دانهال­های بذری پیوند شدند. در این پژوهش علاوه بر معرفی ویژگی‌های مهم میوه این ژنوتیپ‌ها، تنوع ژنتیکی آن‌ها با 10 آغازگر ISSR مورد بررسی قرار گرفت. میانگین وزن میوه و وزن مغز در ژنوتیپ‌های انتخابی به ترتیب 34/14 و 33/7 گرم بود. بیشترین میزان وزن میوه و مغز به ترتیب به میزان 50/17 و 3/10 گرم در ژنوتیپ OR23 مشاهده شد. میانگین درصد مغز گردوهای برگزیده 17/51 درصد بود. بیشترین میزان درصد مغز (7/62 درصد) در ژنوتیپ T12 مشاهده شد. از ده آغازگر ISSR در 21 ژنوتیپ برتر گردو 112 باند ایجاد شد که از این تعداد، 102 باند چندشکلی را نشان دادند و برای آنالیز تنوع ژنتیکی استفاده شدند. بیشترین تعداد باند در آغازگرهای UBC.826 و UBC.888 با 14 باند مشاهده شد. بیشترین قدرت تفکیک‌کنندگی به میزان 71/7 در آغازگر UBC.826 و پس از آن در آغازگر UBC.887 مشاهده شد. ضریب تشابه بین ژنوتیپ‌ها از 51/0 تا 88/0 متغیر بود. دندروگرام تنوع ژنتیکی 21 ژنوتیپ گردو را به دو گروه اصلی و سه گروه فرعی در گروه اول تقسیم‌بندی نمود که با میزان زیادی با نتایج دسته‌بندی آنالیز به مؤلفه­های اصلی تطابق داشت. نتایج نشان داد فاصله ژنتیکی متوسطی بین ژنوتیپ ها وجود دارد و ژنوتیپ های جمع آوری شده از مناطق ارومیه و تویسرکان فاصله ژنتیکی بیشتری نسبت به سایر ژنوتیپ ها دارند که با توجه به خصوصیات برتر می توانند به‌عنوان والدین با ژنوتیپ های انتخابی از منطقه شاهرود در برنامه‌های اصلاحی استفاده شوند.