مهم‌ترین عوامل غیر زنده مؤثر بر وقوع عارضه‌ی زوال مرکبات در لیموی لیسبون Citrus limon cv. ‘Lisbon’

Abstract

بیماری­ها، آفات و عارضه­های نوظهور، تهدیدی جدی برای مناطق کشت مرکبات هستند. عارضه­ی زوال یکی از همین مشکلات نوظهور است که به­ویژه در دو سال گذشته در بخش­هایی از جنوب استان فارس گزارش شده است. این عارضه، موجب خشک شدن کامل درخت یا بخش­هایی از آن می­شود. به منظور بررسی مهمترین عوامل غیر زنده مؤثر بر وقوع عارضه­ی زوال مرکبات، تعداد 64 باغ مرکبات در جنوب استان فارس مورد ارزیابی قرار گرفت. ارزیابی­ها از اسفند ماه 1396 تا آبان ماه 1397 صورت پذیرفت. میانگین سن درختان، میانگین دمای هوا، وجود و یا عدم وجود سایه­انداز، مقدار نسبت جذب سدیم (SAR)، مصرف کودهای ضد شوری، درصد رس و نوع بافت خاک مورد سنجش قرار گرفت. به منظور تعیین روابط بین متغیرها و درصد وقوع زوال، تجزیه و تحلیل­های آماری چند متغیره شامل تحلیل عاملی، همبستگی، تحلیل خوشه­ای و تحلیل مسیر انجام شد. بر اساس نتایج تحلیل عاملی، چهار عامل اول، در مجموع 53/80 درصد از کل تغییرات را توجیه کردند. خصوصیات فیزیکی خاک، 37/26 درصد و تبخیر و تجمع تدریجی املاح، 95/23 درصد از واریانس کل را توجیه نمودند. همبستگی معنی­داری بین زوال و میانگین سن درخت، زوال و درصد رس، زوال و وجود سایه­انداز، مشاهده شد. تحلیل مسیر، اثرات مستقیم و غیر مستقیم متغیرها را بر میزان وقوع زوال مشخص نمود. به طور کلی مشخص شد که زوال، یک عارضه فیزیولوژیکی چند متغیره است که با انجام برخی از عملیات مدیریت باغ می­توان تا حدود زیادی آن را کنترل نمود.