سلامت اجتماعی و کیفیت زندگی در بهورزان شهرستان‌های قروه و دهگلان

Abstract

زمینه و هدف: بهورزان بنیادی ترین رکن اصلی نظام سلامت هستند که رسالت ایشان ارتقاء سطح سلامت جامعه روستایی است. بررسی و اندازه‌گیری سطح سلامت از مباحث مهم بهداشتی است. سلامتی، مفهومی گسترده و دارای ابعاد چندگانه است. سلامت اجتماعی، مفهومی است که به‌طور فزاینده‌ای در محافل علمی و سیاست‌گذاری و اجرائی اهمیت پیدا کرده است. سلامت اجتماعی بر ابعادی از سلامت تأکید دارد که مربوط به ارتباط فرد با افراد دیگر یا جوامعی است که در آن زندگی می‌کند. از عوامل موثر بر سلامت اجتماعی می توان به کیفیت زندگی اشاره کرد. کیفیت زندگی یک مفهوم چندبعدی است که عوامل مهم و متعددی نظیر وضعیت جسمی و روانی بر آن تأثیر می‌گذارد. بررسی کیفیت زندگی به ‌منظور تعیین عملکرد فیزیکی، روحی-روانی و اجتماعی حائز اهمیت است. این ابعاد می‌توانند به‌طور مستقل مورد بحث قرار گیرند، ولی ارتباط متقابلی بین آن‌ها وجود دارد. مسلماً تدوین برنامه‌های ارتقای سلامت در جامعه، بدون توجه به زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی جامعه مورد نظر به راهکارهای غیرکارآمد منجر می­گردد، با توجه به اهمیت کار بهورزان و حجم بالای کاری آن‌ها و تبعات آسیب‌ شناختی، مطالعات اندکی در زمینه‌های کیفی و اجتماعی بهورزان وجود دارد، در نتیجه توجه به ‌سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و کیفیت زندگی آن‌ها ضرورت دارد. لازمه رسیدن به اهداف در حوزه سلامت شامل پیشگیری از مرگ، کاهش ناتوانی، بالا بردن کیفیت زندگی و نیروی کارآمد می‌باشد. از آنجایی که بهورزان در خط مقدم سلامت می باشند، جهت ارائه خدمت به روستاییان ضروری است از سلامت اجتماعی وکیفیت زندگی مطلوبی برخوردار باشند. پژوهش حاضر با هدف تعیین سلامت اجتماعی و کیفیت زندگی در بهورزان شهرستان‌های قروه و دهگلان در سال 1398 انجام شد.

روش بررسی: این پژوهش یک مطالعه توصیفی – مقطعی بوده و شامل 198 نفر از بهورزان شاغل در خانه بهداشت شهرستان‌های قروه و دهگلان می‌باشد که 87 نفر آن‌ها در 42 خانه بهداشت دهگلان و 111 نفر آن‌ها در 58 خانه بهداشت‌ شهرستان قروه انجام‌ وظیفه می نمایند. نمونه‌ها با روش نمونه‌گیری سرشماری انتخاب شدند. پژوهشگر پس از کسب تأییدیه از کمیته اخلاق در پژوهش و دریافت معرفی‌نامه از دانشگاه علوم پزشکی ایران و ارائه آن به دانشگاه علوم پزشکی کردستان اجازه حضور در محیط پژوهش را کسب نمود. جهت رعایت ملاحظات اخلاقی پژوهشگر ابتدا اهداف و روش اجرای مطالعه را برای مسئولین مرکز بهداشت شهرستان قروه و دهگلان شرح داد و با هماهنگی آن ها در کارگاه های آموزشی که پژوهشگر به عنوان مدرس حضور داشتند پس از کسب رضایت آگاهانه، فرم اطلاعات جمیعت شناختی، پرسشنامه سلامت اجتماعی و پرسشنامه کیفیت زندگی SF-36را در اختیار بهورزان قرار داد تا پس از 10 روز تکمیل و بهورزان قروه آن را تحویل مرکز آموزش بهورزی و بهورزان دهگلان تحویل مرکز بهداشت دهگلان دهند، پژوهشگر اطلاعات بهورزانی که در روزهای برگزاری کارگاه های آموزشی مرخصی بودند را درخانه های بهداشت جمع آوری نمود. پس ازجمع آوری اطلاعات که سه ماه به طول انجامید، داده ها با کمک نرم افزار SPSS نسخه 21 تجزیه و تحلیل گردید. یافته­ها: یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد بیشتر بهورزان در این مطالعه زن، میانگین سنی آن ها 37 سال، بیشتر آنها متاهل و استخدام رسمی و دارای سطح تحصیلات دیپلم بودند. بیشتر آن ها وضعیت اقتصادی خود را در سطح متوسط ارزیابی نمودند، دارای منزل شخصی بودند و مبتلا به بیماری زمینه ای نبودند. نمره کل سلامت اجتماعی 6/7±28/69 درصد بود که بیانگر حد متوسط سلامت اجتماعی در بهورزان می باشد. بالاترین و پایین ترین میانگین نمره کسب شده در بین ابعاد سلامت اجتماعی به ترتیب انسجام اجتماعی با میانگین 67/20±09/4 و پذیرش اجتماعی با میانگین64/0±96/2 بود. نمره کل کیفیت زندگی بهورزان برابر87/20±30/63 درصد می باشد که بیانگر کیفیت زندگی متوسط در آنان است.کیفیت زندگی در بعد کارکرد جسمی با میانگین 74/29±35/73 بالاترین و در بعد سلامت عمومی با میانگین 74/21±82/57 پایین ترین میانگین نمره بود. همچنین بعد سلامت جسمی با میانگین 58/24±85/63 بالاتر از بعد سلامت روانی با میانگین 29/21±75/62 بود. تنها متغیری که با سلامت اجتماعی بهورزان ارتباط معنی دار آماری داشت، وضعیت مسکن بود (005/0p=). مقایسه دو به دو توکی نشان دهنده آن بود که میانگین نمره سلامت اجتماعی کسب شده در بهورزان با منزل شخصی به طور معنی داری بالاتر از اجاره ای بود (005/0p=) و در سایر موارد این اختلاف معنی دار نبود اما همه متغیرهای جمعیت شناختی بهورزان با کیفیت زندگی ارتباط معنی دار آماری داشت. نتایج نشان دهنده آن است که سطح کیفیت زندگی در بهورزان مرد نسبت زن (012/0p=)، بهورزان با تحصیلات در سطح دیپلم نسبت به بهورزان با تحصیلات راهنمایی (001/0p<) ، بهورزان مجرد نسبت به متاهل (001/0p<) و در بهورزانی که سابقه بیماری نداشتند نسبت به سایرین (001/0p<) بالاتر بود. سن متغیر دیگری بود که با کیفیت زندگی ارتباط معنی دار آماری داشت(001/0p<). کیفیت زندگی در بهورزان با استخدام رسمی به طور معنی داری پایین تر از بهورزان شرکتی (001/0p<) و پیمانی (007/0p=) بود و در سایر سطوح این اختلاف معنی دار نبود. کیفیت زندگی در بهورزان با سابقه کار بیشتر از 20 سال به طور معنی داری کمتر از بهورزان 19 تا 10 سال (001/0p<) و کمتر از 10 سال (001/0p<) بود. کیفیت زندگی در بهورزان با وضعیت اقتصادی ضعیف به طور معنی داری پایین تر از متوسط (04/0p=) بود و در سایر سطوح این اختلاف معنی دار نبود. وضعیت مسکن متغیر دیگری بود که با کیفیت زندگی ارتباط معنی دار آماری داشت (009/0p=). همچنین میانگین نمره کیفیت زندگی کسب شده در بهورزان با منزل شخصی به طور معنی داری بالاتر از اجاره ای بود (018/0p=) و در سایر موارد این اختلاف معنی دار نبود. نتیجه گیری: پژوهش حاضر نشان داد سلامت اجتماعی بهورزان از میانه نمره ابزار یعنی 60 بالاتر و در حد متوسط بود. بالاترین و پایین ترین نمره کسب شده در ابعاد سلامت اجتماعی به ترتیب مربوط به انسجام اجتماعی و پذیرش اجتماعی بود. همچنین کیفیت زندگی بهورزان در حد متوسط بود. بهورزان در بعد کارکرد جسمی بالاترین و در بعد سلامت عمومی پایین ترین میانگین نمره کیفیت زندگی را کسب کردند. میانگین نمره در بعد جسمی بالاتر از بعد سلامت روانی بدست آمد. تنها متغیری که با سلامت اجتماعی ارتباط معنی دار آماری داشت وضعیت مسکن بود و در سایر موارد این اختلاف معنی دار نبود اما تمامی متغیرهای جمعیت شناختی بهورزان با کیفیت زندگی ارتباط معنی دار آماری داشتند. متغیر کیفیت زندگی و سلامت اجتماعی، مفهومی پویا است و با مرور زمان دستخوش تغییر و دگرگونی می‌شود. بررسی و سنجش این مفهوم، وضعیت توسعه انسانی در جامعه را به تصویر می‌کشد.بنابراین بررسی مستمر کیفیت زندگی و سلامت اجتماعی ضروری است. نظام سلامت، زمانی کارایی مطلوب را خواهد داشت که در طراحی و مدیریت آن، مشکلات و نیازهای کارکنان آن نیز لحاظ گردد. نتایج این مطالعه اهمیت اجرای مداخلات آموزش بهداشت و ارتقای سلامت در زمینه سلامت اجتماعی و کیفیت زندگی در بین کارکنان را روشن می‌سازد.