تجزیه و تحلیل عوامل مؤثر بر عملکرد ایمنی در شرکت‌های توزیع نیروی برق - رویکرد ترکیبی مدلسازی ساختاری تفسیری و دیمتل

Abstract

زمینه و هدف: یکی از مسائل مطرح مهم در صنایع، ایمنی محیط کار برای حفاظت از جان انسان­ها و حراست از سرمایه­گذاری­هاست. حوادث کاری منجر به آسیب دیدن کارکنان و تحت تأثیر قرار دادن عملیات کسب وکار به دلایل مختلف از جمله غیبت از کار، از دست دادن بهره­وری و افزایش هزینه­های تولید می­شوند. یکی از صنایع پر خطر شناخته شده در دنیا صنعت برق است، به­طوری­که به عنوان پنجمین صنعت پرخطر در دنیا شناخته شده است. هدف از این تحقیق، شناسایی و سطح بندی عوامل مؤثر بر عملکرد ایمنی در شرکت­های توزیع نیروی برق و تعیین ارتباط بین آن­ها بوده است. روش بررسی: در اولین گام بر اساس مرور مطالعات پیشین 14 شاخص مؤثر بر ایمنی در شرکت­های توزیع نیروی برق شناسایی گردید. برای طبقه­بندی این شاخص­ها، دسته­بندی­های مختلفی در تحقیقات متعدد ارائه شده است؛ پس از مطالعه و بررسی آن­ها شاخص­های عملکرد ایمنی در شرکت­های توزیع نیروی برق در سه بعد سازمانی، فنی و انسانی طبقه­بندی گردیدند. در گام بعد از ترکیب روش­های DEMATEL و ISM به منظور سطح­بندی و تحلیل ارتباط بین شاخص­های ایمنی استفاده شد. به این ترتیب که در ابتدا پرسشنامه دیمتل به منظور تعیین ارتباط بین شاخص­ها به­کار­گرفته شد. با استفاده از این پرسشنامه، ارتباطات منطقی بین شاخص­ها کمّی­سازی و درجه اثرگذاری، اثر ­پذیری، مرکزیت و علیت بین شاخص­ها محاسبه شد پس از آن با به­کار­گیری روش­ ISM یک مدل سلسله مراتبی از شاخص­های سطح­بندی شده تشکیل و نمودار MICMAC بر اساس قدرت نفوذ و وابستگی شاخص­ها ترسیم گردید. بر اساس مدل به دست آمده ارتباطات میان شاخص­ها به طور نظام­مند مورد تجزیه­و­تحلیل قرار گرفت. یافته ­ها: یافته­ های تحقیق نشان داد که در مدل سلسله مراتبی سطح­بندی شاخص­ها، شاخص­های ایمنی در شرکت­های توزیع نیروی برق در چهار سطح جای داده شدند. در بالاترین سطح (سطح چهارم)، دو شاخص تعهد مدیریت عالی، و استاندارد­ها، قوانین و مقررات ایمنی قرار گرفتند. به همین دلیل نسبت به سایر شاخص­ها نقش علّی دارند و زمینه­ساز آن­ها هستند. از سوی دیگر این دو شاخص در نمودار MICMACدر گروه شاخص­های نفوذی قرار گرفتند؛ به این معنا که دارای بیشترین قدرت نفوذ و اثر­گذاری بر سایر شاخص­های ایمنی هستند. بنابراین شایسته است که مدیران و مسئولان مربوطه در شرکت­های توزیع نیروی برق در مسأله ایمنی نسبت به این دو مهم توجه ویژه­ای داشته باشند. شاخص تجزیه­و­تحلیل حوادث در سطح پایین­تر (سطح سوم) قرار گرفت؛ این شاخص به نوبه خود زمینه ساز شاخص‏های سطح زیرین خود یعنی دو شاخص ممیزی ایمنی و کنترل و نظارت می­باشد. شناسایی و کنترل ریسک، مدیریت پیمانکاران و تأمین­کنندگان، تجهیزات حفاظت فردی، بهداشت و کمک­های اولیه، پاسخ اضطراری، آموزش ایمنی، ارتباطات، درک نیاز­ها و انتظارات کارکنان و سایر طرف­های ذینفع، و توسعه فرهنگ ایمنی؛ شاخص­هایی هستند که در پایین­ترین سطح قرار گرفتند. این شاخص­ها به شدت اثر­پذیر هستند و نسبت به سایرین نقش معلول دارند. نتیجه­ گیری: این مقاله با معرفی شاخص­های مؤثر بر عملکرد ایمنی در شرکت های توزیع نیروی برق و بررسی روابط بین آن­ها، علاوه بر مبنای نظری، پیشنهادهای کاربردی برای جلوگیری از حوادث و بهبود ایمنی در شرکت­های­ توزیع نیروی برق ارائه نموده است.