مروری نقادانه بر مدل‌های جامعه‌پذیری حرفه‌ای دانشجویان علوم پزشکی

Abstract

زمینه و هدف: حرفه ای‌گرایی عامل اصلی و زیربنایی تحکیم قرارداد اجتماعی بین حرفه و جامعه است. فقدان توجه و پایبندی به این اصل در بین ارائه دهندگان خدمات سلامت، علاوه بر کاهش کیفیت مراقبت از بیمار، و به خطر انداختن سلامت جامعه، می‌تواند موجب کاهش اعتماد جامعه و در نتیجه تضعیف جایگاه، اجتماعی حرفه گردد. امروزه بسیاری از محققین معتقدند که تحقق حرفه‌ای‌گرایی منوط به شکل‌گیری هویت حرفه‌ای مطلوب در فارغ‌التحصیلان است. هدف این مطالعه مرور نقادانه متون موجود مربوط به جامعه‌پذیری و شکل‌گیری هویت حرفه‌ای دانشجویان علوم سلامت بود. روش بررسی: روش مطالعه حاضر، مرور نقادانه بر مبنای ساختار Carnwell و Daly، و در بخش نوشتن نقد و تحلیل، مبتنی بر سه گام پیشنهادی Schutz می‌باشد. در این راستا، جستجوی نظام‌مند متون با هدف دستیابی به مدل‌ها و چارچوب‌های مفهومی موجود در رابطه با جامعه‌پذیری و شکل‌گیری هویت حرفه‌ای، در پایگاه‌های عمده داده‌های علمی انجام شد. از بین 2112 مقاله حاصل این جستجو، در نهایت نه مدل مرتبط با جامعه‌پذیری و هویت حرفه‌ای انتخاب شد. ابتدا، مدل‌ها از لحاظ نوع، تمرکز و پیامدهای مفهومی طبقه‌بندی شدند. سپس، به ترتیب سیر زمانی، و بر اساس سه گام پیشنهادی Schutz مورد تحلیل قرار گرفتند. و در پایان نیز مفاهیم کلیدی هر مدل در رابطه با مفهوم هویت حرفه‌ای استخراج و به شکل جدولی ارائه شد. یافته‌ها: مفاهیم کلیدی استخراج شده از مدل‌های منتخب در دو بعد روانی، و اجتماعی قابل طبقه‌بندی است. در بعد روانی، سه حیطه‌ی شناختی (cognitive)، شامل اصول و ارزش‌ها و هنجارهای حرفه‌ای؛ عاطفی (affective)، شامل زیر سازه‌های توصیفی مانند حس تعلق به حرفه، زیرسازه ارزشگذارانه مانند اعتماد به نفس، زیرسازه هنجاری مانند نگرش نسبت به حرفه؛ و حیطه‌ی کردارانگیزانه (volitive)، مانند انگیزه شغلی؛ و در بعد اجتماعی هویت حرفه‌ای نیز سه حیطه‌ی ارتباطی (communicative) دربردارنده ارتباط مؤثر حرفه‌ای؛ انسجامی (cohesive)، شامل احترام و تعهد متقابل؛ و عملیاتی (operative)، دربردارنده رفتار حرفه‌ای و اجرای مؤثر نقش قابل بررسی است. نتیجه‌گیری کلی: ارائه اجزای هویت حرفه‌ای در دو بعد روانی و اجتماعی در این مطالعه، می‌تواند مبنایی برای طراحی یک مدل جامع پایا در رابطه با هویت حرفه‌ای دانشجویان علوم پزشکی در مطالعات آینده، و نیز طراحی مداخلات ساختارمند جهت مدیریت شکل‌گیری هویت حرفه‌ای باشد.