تحلیل تغییرات مکانی-زمانی بارندگی در سطح کشور در دوره 1957-2016 با استفاده از داده‌های شبکه‌بندی شده CRU

Abstract

بارندگی کمیت و کیفیت منابع آب و تولیدات محصولات کشاورزی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و لذا برآورد و بررسی تغییرات مکانی-زمانی آن حائز اهمیت می‌باشد. در بسیاری از مناطق کشور به دلیل تراکم کم ایستگاه­های اندازه­گیری و یا دوره آماری اندک ایستگاه­های جدید، اطلاعات زمانی و مکانی محدودی در دسترس است. از سوی دیگر، وابستگی تولید محصولات دیم به بارندگی بر اهمیت تحلیل تغییرات مکانی-زمانی این متغیر اقلیمی می‌افزاید. یکی از راه­های رفع این محدودیت، استفاده از پایگاه‌های اطلاعاتی شبکه‌بندی‌شده جهانی یا منطقه‌ای می‌باشد. در این تحقیق از داده­های ماهانه بارندگی پایگاه اطلاعاتی CRU در سطح ایران برای بررسی روند تغییرات سالانه، فصلی و ماهانه شده است. ارزیابی داده‌های پایگاه اطلاعاتی CRU در 14 ایستگاه منتخب در سطح کشور در مقیاس ماهانه حاکی از دقت مطلوب این داده‌ها برای تحلیل روند بارندگی در سطح کشور می‌باشد (RMSE و R2 برابر با 71/10 میلی­متر و 84/0)، به جز در 6 سلول شبکه در نوار شمالی کشور. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که بارندگی سالانه در سی سال اخیر (1987-2016) در 93% از سطح کشور و به میزان متوسط 78/15 میلی­متر در دهه کاهش داشته است. این در حالی است که طی سی سال پیش از آن (1957-1986)، روند افزایشی در 80% از سطح کشور و به میزان 5/13 میلی­متر در دهه مشاهده می­شود­. سه منطقه مهم شامل (1) استان­های غرب و شمال­غرب کشور، (2) استان­های جنوبی و جنوب شرقی و (3) استان­های شمال­شرقی کشور بیشترین کاهش بارندگی سالانه را در سی ساله دوم داشته­اند. کاهش بارندگی سالانه در این دوره عمدتاً مربوط به کاهش بارندگی در فصل زمستان بوده که حدود 96% از کل سطح کشور را در برمی­گیرد.