بررسی اثر افزایش ارتفاع سد دز و آب‌گیر غدیر بر رژیم حرارتی و تغییرات تراز سطح آب مخزن

Abstract

سد دز با حجم 3.3 میلیارد متر مکعب و ارتفاع 203 متر با هدف تولید انرژی برق­آبی، کنترل سیل و تامین نیازهای کشاورزی ساخته شده است. با از دست رفتن حدود 700 میلیون متر مکعب از ظرفیت مخزن سد به علت رسوب­گذاری و نزدیک شدن تراز رسوبات به آبگیر نیروگاه و از سوی دیگر افزایش تقاضای آب در پایین­دست و کاهش آورد ورودی به مخزن به جهت طرح­های توسعه بالادست، بهره­وری مطلوب از سد دز با مشکل مواجه شده است. در راستای علاج بخشی این معضلات، طرح افزایش ارتفاع سد مطرح شده است. از طرفی طرح آبرسانی غدیر با دبی طرح 24 مترمکعب برثانیه جهت انتقال آب از مخزن سد به برخی شهرهای استان خوزستان در دست اجرا می­باشد که تاکنون اثرات طرح­­های مذکور بر تغییرات تراز سطح آب و لایه­بندی حرارتی مخزن سد بررسی نشده است. در این مقاله با بکارگیری مدل دو بعدی CE-QUAL-W2 پس از تحلیل حساسیت، واسنجی و صحت­سنجی مدل در شبیه سازی تراز آب، پروفیل حرارتی و کل جامدات محلول، به بررسی تاثیر آب استحصالی از آب­گیر غدیر و تغییرات تراز سطح آب در شرایط ترسالی و خشک­سالی، پیش و پس از افزایش ارتفاع با لحاظ کاهش و عدم کاهش آورد ورودی به مخزن پرداخته شده است. با توجه به نتایج تحلیل حساسیت مدل، به ترتیب پارامترهای سایه­اندازی و ضرایب تجربی a، c و b بیشترین تاثیر را بر رژیم حرارتی مخزن دارند. همچنین تاثیر استحصال آب از آب­گیر نیروگاه و آبگیر غدیر، بر لایه­بندی حرارتی ناچیز است. با بهره برداری از طرح غدیر و در صورت عدم افزایش ارتفاع سد، میانگین کاهش تراز سطح آب در سال­های آبی نرمال حدود ۱۰.۶۸ متر و همچنین حداکثر کاهش تراز سطح آب حدود بیست متر نسبت به حالت پیش از آبگیری از طرح غدیر می باشد. با افزایش ارتفاع سد دز، شاهد کاهش تعداد روزهای بحرانی-روزهایی که تراز سطح آب پایین­تر از حداقل تراز بهره­برداری است- از 221 روز به 109 روز در دوره­ کم­آبی و کاهش روزهای بحرانی از 42 روز به صفر روز در دوره پرآبی، خواهیم بود.