بررسی تاب‌آوری کالبدی مساکن پیراشهری در برابر مخاطرات طبیعی (مطالعه موردی: شهرک باهنر مشهد)

Abstract

زمینه و هدف: امروزه، غالب شهرها و جوامع سکونتگاهی در مکان هایی بنا شده اند که در معرض وقوع انواع سوانح، از قبیل مخاطرات طبیعی و انسان ساخت قرار گرفته اند. از این رو، توجه به ابعاد کالبدی بافت‌‌ های مسکونی در نواحی پیراشهری اهمیت بسیاری یافته است. منطقه مورد مطالعه، شهرک شهید باهنر (قلعه خیابان) مشهد می‌باشد که به عنوان ناحیه چهار از منطقه شش به صورت منفصل با جمعیتی بیش از 40 هزار نفر و حدود 7100 واحد مسکونی، در پهنه‌‌ ای با مساحت تقریبی 1602670متر مربع قرار گرفته است. روش: این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ روش شناسی توصیفی- تحلیلی می‌باشد. سازه تاب‌آوری کالبدی در 5 مولفه تاب‌آوری سازه‌‌ ای، تاب‌آوری قانونی، تاب‌آوری تصویر ذهنی، تاب‌آوری کارکردی و تاب‌آوری مکان، به کمک 35 شاخص در طیف لیکرت کمی شد. حجم نمونه به کمک فرمول کوکران 120 واحد مسکونی تعیین شد که به روش نمونه گیری طبقه‌ ای بین چهار محله عرفی تقسیم و پرسشنامه تاب‌ آوری کالبدی مساکن در هر محله به طور تصادفی تکمیل گردید. پایایی ابزار تحقیق با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ با عدد 0.92، تایید شد. همچنین داده‌‌‌ها با استفاده روش‌‌های آمار استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته‌‌‌ها: نتایج آزمون"تی تک نمونه ای"، نشان داد که تاب‌آوری کالبدی اماکن مسکونی قلعه خیابان در حد بسیار پائین است. به طوریکه میانگین در مولفه تاب‌آوری مکان 2.61، در تاب‌آوری تصویر ذهنی 1.31 در تاب‌آوری قانونی 1.64، در تاب‌آوری سازه ای 1.21 و در تاب‌آوری کارکردی 1.64 به طور معنی داری کمتر از میانه نظری و در حد بسیار پائین می‌باشد. در مجموع تاب‌آوری کالبدی مساکن قلعه خیابان با میانگین 1.65 در سطح بسیار ضعیف می‌باشد. همچنین با توجه به آزمون "آنوا"، میانگین تاب‌آوری کالبدی مسکن بین محلات عرفی قلعه خیابان به طوری معنی داری با هم متفاوت است، به طوری که میانگین تاب‌آوری کالبدی مسکن در محله یک 1.81، در محله دو 1.66، در محله سه 1.46 و در محله چهار 1.67 بوده است. در ادامه به کمک آزمون همبستگی پیرسون مشخص شد با افزایش قدمت بنا تاب‌آوری به طور معناداری کاهش می‌یابد. نتیجه گیری: با توجه به نتایج پژوهش، بایستی اقداماتی در سطح وسیع در نواحی پیراشهری در جهت بهسازی و مقاوم سازی اماکن مسکونی بر اساس مقررات ساختمانی استاندارد 2800 انجام گیرد. در غیر این صورت در صورت وقوع مخاطرات طبیعی، با توجه به سکونت بیش از 40 هزار نفر در این هسته پیراشهری، بخش زیادی از جمعیت دچار آسیب جدی خواهند شد.