چالش ها و آسیب پذیری معلولان در بحران ( مطالعه موردی بررسی وضعیت معلولیت در شهر تهران با تاکید بر زنان)

Abstract

مقدمه: بیش از یک میلیون ایرانی با نوعی معلولیت زندگی می کنند. تحقیقات انجام گرفته نشان می دهد که افراد معلول در هنگام وقوع بحران آسیب پذیری بیشتری دارند. نبود دانش و آگاهی و نیز اطلاعات دقیق و داده های آماری جامع در مورد افراد معلول، یکی از چالش های مهم در چند روز اول بحران می‌باشد که سبب برنامه ریزی های نادرست و آسیب پذیری بیشتر آنها می گردد. مجامع جهانی توجه ویژه ای را به معلولیت معطوف داشته اند. از مجموع 17 هدف توسعه پایدار، 5 هدف آن مربوط به افرادمعلول است که باید در همه شاخص های اهداف توسعه پایدار مدنظر قرارگیرد. هدف از این تحقیق، بررسی آسیب پذیری شهر تهران از منظر انواع معلولیت ها و چالش های آنها به ویژه در زمان بحران با تاکید بر زنان است تا رسیدگی به وضعیت این افرد براساس اهداف توسعه پایدار با آگاهی و شناخت صورت گیرد. روش: تحقیق حاضر از نوع توصیفی– تحلیلی است. در این تحقیق آمار مربوط به انواع معلولیت ها از مرکز آمار ایران استخراج و پس از انجام محاسبات آماری در محیط نرم افزاری GIS پردازش گردید. شاخص های مورد نظر این تحقیق شامل انواع معلولیت ها نظیر؛ افرادمعلول حسی (افراد با وضعیت نابینایی، کم بینا و ناشنوا و اختلال گفتاری)، حرکتی (افراد با نقص در تنه، دست یا پا) و ذهنی (افراد با انواع معلولیت های ذهنی) است. به منظور تعیین میزان آسیب پذیری شهر تهران، توزیع انواع معلولیت ها به تفکیک جنس و منطقه مورد نظر بوده است. شاخص کل که معرف آسیب پذیری کل است از حاصل جمع انواع معلولیت ها با وزن یکسان محاسبه شده است و نقشه پهنه بندی آن در نرم افزار جی آی اس تهیه و مناطق آسیب پذیر از نظر انواع معلولیت ها مشخص شده است. یافته ها: از مهمترین نیازهای برنامه ریزی برای این گروه آسیب پذیر در زمان قبل از بحران، اطلاع از توزیع جمعیتی و دانش و آگاهی در مورد نیازهای ایشان در زمان وقوع بحران نظیر تخلیه اضطراری، کمپ ها، اسکان اضطراری و توزیع غذا، دسترسی به امکانات اقامتی و وسایل کمکی و همچنین نیازهای بعد از وقوع، شامل نیازهایی است که در هنگام بازسازی، بهبودی و بازیابی و احیاء مجدد باید مورد نظر قرار گیرد. نظر به اهمیت این نیازها و برنامه ریزی برای تامین آن، وضعیت معلولان شهر تهران (معلولان کل، معلولان گفتاری، حرکتی، نابینایان و ناشنوایان و معلولان ذهنی) و مشکلات هر گروه از معلولان با میزان توزیع آنها به تفکیک جنسیت و مناطق در سطح شهر تهران مورد بررسی قرار گرفت. نتیجه گیری: معلولان نسبت به گروه های جمعیتی دیگر آسیب پذیری بیشتری دارند و به دلیل شرایط خاص فیزیکی با چالش های بسیاری در فرایند مدیریت بحران مواجه هستند. برای توجه ویژه به این گروه جمعیتی در فرایند مدیریت بحران، اطلاع و آگاهی از نحوه توزیع جمعیتی بسیار با اهمیت می‌باشد. به منظور برنامه ریزی های جامع مدیریت بحران و برنامه های کاهش خطرپذیری برای تامین نیازها و به حداقل رساندن آسیب های این گروه جمعیتی و هدفمند نمودن منابع مالی محدود، اولویت بندی نهایی بر اساس شاخص کل معلولیت انجام یافت. براساس نتایج حاصل از این اولویت بندی، مناطق4، 1، 2و 5 به ترتیب برای برنامه ریزی های ضروری مدیریت بحران و ظرفیت سازی های آموزشی تعیین و برای بهبود شرایط افراد معلول در بحران ها پیشنهاداتی ارائه گردید.