مقایسه‌ی وب‌سایت کتابخانه‌های مرکزی دانشگاه‌های دولتی ایران از نظر به ‌کارگیری عناصر ابرداده‌ای زبان نشانه‌گذاری فرامتن و دابلین‌کور

Abstract

مقدمه: پیشرفت‌های اخیر در زمینه‌ی ارایه‌ی راهکارهای نو در سازماندهی منابع الکترونیکی و پژوهش‌های فراوان در این حوزه، نشان‌ دهنده‌ی گرایش جهانی در استفاده از راهکارهای جدیدی همچون ابرداده‌ها در تسهیل توصیف، مکان‌یابی، سازماندهی و جستجوی منابع در محیط وب است. در این راستا استانداردهای ابرداده‌ای کتابخانه‌ای، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار می‌باشند. بنابراین هدف پژوهش حاضر، مقایسه‌ی وب‌سایت کتابخانه‌های مرکزی دانشگاه‌های دولتی ایران از نظر میزان به کارگیری عناصر ابرداده‌ای زبان نشانه‌گذاری فرامتن و دابلین‌کور (Dublin core) در سال 1390 بود. روش بررسي: روش پژوهش، توصیفی و از نوع کاربردی بود. ابزار گردآوری اطلاعات، سیاهه‌ی وارسی محقق‌ساخته است که روایی صوری آن توسط متخصصان کتابداری تأیید شد. جامعه‌ی آماری پژوهش شامل 98 وب‌سایت متعلق به کتابخانه‌های مرکزی دانشگاه‌های دولتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بود که به روش نمونه‌گیری سرشماری تعیین شد. اطلاعات در سال 1390 از طریق مشاهده و مراجعه‌ی مستقیم به هر یک از وب‌سایت‌ها گردآوری شد و تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از روش‌های آمار توصیفی شامل توزیع فراوانی، نسبت و میانگین صورت گرفت و نمودار‌های مورد نظر نیز با استفاده از نرم‌افزار Excel تهیه گردید. يافته‌ها: هیچ یک از وب‌سایت‌های کتابخانه‌ای از عناصر ابرداده‌ای دابلین‌کور استفاده ننموده‌اند، تنها برخی از آن‌ها از عناصر متناظر دابلین‌کور با زبان نشانه‌گذاری فرامتن استفاده کرده‌اند. این عناصر شامل توصیف، موضوع، شناسگر و قالب می‌باشد. در وزارت بهداشت، تمرکز استفاده از این عناصر متناظر، بیشتر بر دو عنصر توصیف و کلید واژه با 56 درصد و در وزارت علوم بر عناصر کلید واژه با 45 درصد و توصیف با 39 درصد می‌باشد. میزان استفاده از عناصر زبان نشانه‌گذاری فرامتن در وب‌سایت کتابخانه‌های مورد بررسی وضعیت بهتری داشته است. بالاترین درصد استفاده از عناصر زبان نشانه‌گذاری فرامتن در وزارت بهداشت و علوم مربوط به عناصر کلید واژه و توصیف هر دو با 56 درصد و کمترین درصد نیز مربوط به عناصر تاریخ و قالب با صفر درصد می‌باشد. نتيجه‌گيري: از آن‌جایی که وب‌سایت کتابخانه‌های مرکزی از جمله صفحات علمی شبکه‌ی وب محسوب می‌شوند، توجه ویژه در طراحی آن‌ها و به کارگیری عناصر ابرداده‌ای دابلین‌کور و HTML (Hyper text mark-up language) می‌تواند پژوهشگران و محققان را در دستیابی هرچه سریع‌تر و دقیق‌تر به منابع اطلاعاتی موجود در این وب‌سایت‌ها یاری نماید. با توجه به استفاده‌ی وب‌سایت‌های مورد بررسی از عناصر متناظر دابلین‌کور با HTML به نظر می‌رسد که آینده‌ی پیشروی وب‌سایت‌های مورد بررسی برای استفاده و به کارگیری استاندارد دابلین‌کور در وزارت بهداشت و علوم همسو می‌باشد و می‌توان انتظار داشت تا در آینده در طراحی این صفحات از استاندارد دابلین‌کور استفاده‌ی بیشتری شود. در این میان نقش کتابداران در آگاهی دادن به طراحان و برنامه‌نویسان وب‌سایت‌های کتابخانه‌های دانشگاهی در خصوص لزوم استفاده از عناصر ابرداده‌ای به طور اعم و به کارگیری استانداردهای این حوزه به صورت اخص نیز نباید نادیده گرفته شود. واژه‌‌هاي کليدي: عناصر ابرداده‌اي؛ زبان نشانه‌گذاري فرامتن؛ استاندارد ابرداده‌اي دابلين‌كور؛ وب‌سایت‌ها؛ کتابخانه‌های دانشگاهی