تحليل مکاني خشک سالي و پديده مهاجرت در جوامع روستايي ايران در سال هاي 1390 و 1395

Abstract

سابقه و هدف: خشک‌سالي به‌عنوان يک مخاطره طبيعي در هر منطقه‌اي با ميزاني متفاوت رخ مي‌دهد و به همان نسبت بر منابع انساني و مادي جامعه تاثيرگذار است. در کشورهاي در حال توسعه پيامدهاي منفي خشک‌سالي، خصوصا خسارات اقتصادي، بيشترين تاثير را بر جمعيت روستايي دارد. از اين‌رو برخي از خانوارهاي روستايي ابزار مهاجرت را به‌عنوان يک راهبرد مهم براي مقابله و سازگاري با اثرات ناشي از خشک‌سالي انتخاب مي‌کنند. پژوهش حاضر با هدف تحليل خشکسالي در ارتباط با ابعاد اجتماعي همانند بي‌کاري و مهاجرت در جمعيت روستايي در ساله‌هاي 1390 و 1395 انجام شد. روش بررسي: اين مطالعه مقطعي در دو مرحله‌ي تهيه بانک اطلاعاتي و تحليل مکاني انجام شد. داده‌هاي مربوط به خشک‌سالي براساس نمايه SPI از سازمان هواشناسي ايران و همچنين مركز ملي تحقيقات خشكسالي و داده‌هاي مربوط به شاخص‌هاي اجتماعي-اقتصادي از مرکز آمار ايران به عنوان منبع اصلي و وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعي به عنوان منبع تکميلي جمع‌آوري شد. بانک داده‌ها در نرم‌افزار اکسل ايجاد شد و در مرحله بعد نقشه‌ها بر اساس تقسيمات استاني و معيارهايي از قبيل خشک‌سالي، مهاجرت، اشتغال و کشاورزي با تمرکز بر روستاها در سال‌هاي 1390 و 1395 و با استفاده از نرم‌افزار ArcGIS براساس روش طبقه‌بندي فواصل مساوي مورد تجزيه و تحليل قرار‌گرفتند. يافته‌ها: بررسي ميزان جمعيت روستاها در دو دوره 1390 و 1395، کاهش 67/2 درصدي از سهم جمعيت روستايي در کشور را نشان داد. هر چند مجموع خشک‌سالي کل کشور در سال 1395 نسبت به سال 1390 به ميزان 21/19 درصد کاهش يافته بود اما سهم کشاورزي در سال 1395 نسبت به دوره قبل کاهش 1/2 درصدي را تجربه کرده بود. با در نظر گرفتن کاهش 67/2 درصدي از سهم جمعيت روستايي در سال 1395، در اين سال نسبت به سال 1390 جمعيت بي‌کار روستاها شاهد افزايش 97/2درصدي بوده‌است. در سال 1395 نسبت به سال 1390 سهم شهرها در مقابل سهم روستاها از ميزان مهاجرت وارده افزايشي برابر با 77/3 درصدي داشته بود که نشان از افزايش مهاجرت از روستاها به شهرها بوده‌است. نتيجه‌گيري: در مجموع، همزمان با استمرار خشک‌سالي‌هاي گسترده در روستاها، کسب و کارهاي کشاورزي روستائيان از بين رفته و بي‌کاري آن‌ها را به دنبال خواهد داشت. بي‌کار شدن بخش قابل توجهي از روستائيان، مهاجرت‌هاي گسترده به شهرها را در پي داشته و پيامدهاي اقتصادي، اجتماعي، سلامتي، سياسي و محيطي را در کوتاه مدت و بلند مدت بر پيکره مناطق شهري و روستايي وارد مي‌نمايد. در اين راستا تخصيص بودجه‌هاي اقتصادي مناسب توسط مديران و سياستگزاران در راستاي برنامه‌ريزي و تدوين سياست‌هاي سازگاري و تطابق جمعيت روستايي با پديده خشک‌سالي، کمک قابل توجهي به کاهش پيامدهاي ناشي از خشک‌سالي، از بين رفتن کشاورزي و بي‌کاري در روستاهاي کشور خواهد داشت. How to cite this article: Sohrabizadeh S, Bahramzadeh A. The Analysis of Drought and Migration in Rural Communities in Iran in 2011 and 2016. J Saf Promot Inj Prev. 2020; 8(3):184-90.