سامانه مراقبت مصدومان حوادث ترافيکي در ايران: ضرورت ارائه تعريف يکسان از «سامانه مراقبت»

Abstract

در بسیاری از کشورهای با درآمد بالا در حوزه کنترل مرگ‌ومیرها و مصدومیت‌های حوادث ترافیکی، اهمیت جمع‌آوری و تحلیل و تفسیر و توزیع اطلاعات مصدومان حوادث ترافیکی موردتوجه قرارگرفته است. کنترل و پیشگیری از مصدومیت‌ها بار زیادی بر دوش بسیاری از کشورهای با درآمد متوسط و پایین وارد می‌نماید. به نظر می‌رسد یکی از دلایل مهم و تعیین‌کننده در ناتوانی کشورهای مذکور در تدوین استراتژی‌های اثربخش در کنترل و پیشگیری از مرگ‌ومیر و مصدومیت‌ها، نقص در جمع‌آوری اطلاعات مفید، معتبر، به‌موقع و مرتبط باشد(1). همچنین یکی از موانع مهم در فعالیت‌های مرتبط با کنترل و پیشگیری از مصدومیت‌های حوادث ترافیکی در کشورهای با درآمد پایین و متوسط، وجود اطلاعات نادرست و در برخی موارد اطلاعات ناکافی برای شناسایی عوامل خطر در منطقه است(2).چالش‌های زیادی در حوزه پایش و جمع‌آوری اطلاعات مربوط به مصدومیت‌های حوادث ترافیکی وجود دارد و بر اساس توافق صاحب‌نظران استقرار سامانه Surveillance از راهکارهای مهم برای فائق آمدن بر این مسئله است. ازجمله چالش‌های این حوزه، عدم ارائه تعریف درست از واژه‌ها اصطلاحاتی است که در این خصوص وجود دارند. سازمان جهانی بهداشت واژه Surveillance را این‌گونه تعریف کرده است: جمع‌آوری نظام‌مند و مداوم، تحلیل و تفسیر داده‌های سلامتی موردنیاز برای برنامه‌ریزی، اجرا و ارزیابی عملکرد بهداشت عمومی که به توزیع به‌موقع اطلاعات برای کسانی که به آن اطلاعات نیاز دارند بسیار وابسته است(3). واژه سرویلانس در ایران به‌صورت مراقبت ترجمه‌شده است و تاکنون بیشتر در پیگیری و پایش اطلاعات مربوط به بیماری‌های واگیر و غیر واگیر مورداستفاده قرارگرفته است. ولی این‌که آیا این واژه به‌تنهایی تعریفی که سازمان بهداشت جهانی ارائه داده است را دربرمی گیرد مسئله‌ای قابل‌تأمل است. به نظر می‌رسد استفاده از واژه مراقبت برای سرویلانس با چالشی روبرو بوده که در آن اهمیت تفسیر و توزیع اطلاعات و دریافت بازخورد را به‌تنهایی پوشش نخواهد داد. واژه مراقبت در حوزه پرستاری و پزشکی برای واژه Care به کار می‌رود و فرهنگستان زبان و ادب پارسی نیز مراقبت را شامل خدماتی می‌داند که متخصصان سلامت به‌منظور کمک به بیماران ارائه می‌نمایند(4).تعریفی که فرهنگستان زبان و ادب پارسی از واژه Care ارائه می‌کند منطبق بر تعریف دیکشنری آکسفورد است(5). همچنین در لغت‌نامه‌های فارسی، ازجمله معانی که برای واژه مراقبت ارائه‌شده است شامل: نگهبانی کردن؛ زیر نظر قرار دادن، دیدبانی، نگهبانی پاس، توجه، تیمار داشت، حفاظت، دقت، دیده‌بانی، رعایت و نگهداری است. مترادف واژه انگلیسی Care لغات attention, care, guard, jealousy, lookout, vigilance, watch است.در خصوص واژه سرویلانس تعریفی که دیکشنری آکسفورد ارائه می‌کند، مشاهده دقیق و مداوم موارد یا مکان‌هایی می‌باشد که وقوع جرم یا اتفاقی امکان‌پذیر است. فرهنگستان زبان و ادب پارسی برای واژه سرویلانس از واژه مراقبت استفاده کرده است و این تعریف را از مفهوم مراقبت ارائه داده است: «جمع‌آوری و تحلیل و تفسیر مستمر و سامانمند داده‌های مربوط به یک بیماری یا وضع سلامت همگانی». همان‌طور که مشاهده می‌شود در این تعریف نیز به‌طور کامل تعریف سازمان جهانی بهداشت پوشش داده نشده است. با توجه به این‌که واژه مراقبت بیشتر جنبه نگهداری و توجه دارد، لذا نمی‌تواند به‌طور کامل پوشش‌دهنده کامل فعالیت‌هایی باشد که در این واژه نهفته است. پیشنهاد می‌شود در کاربرد واژه مراقبت به‌جای واژه سرویلانس دقت نظر بیشتری صورت گیرد. به نظر می‌رسد اگر تعریف درستی از اصطلاحات مربوط به پایش مرگ‌ومیرها و مصدومیت حوادث ترافیکی وجود داشته باشد استراتژی‌های مربوط به پیشگیری و کاهش مصدومیت‌های حوادث ترافیکی نیز به‌درستی تعریف و تدوین خواهند شد و در پایش اطلاعات مربوط به حوادث ترافیکی تنها به جمع‌آوری و تحلیل آن‌ها بسنده نخواهد شد و اطلاعات به‌درستی در بین ذینفعان توزیع‌شده و تصمیم‌های درستی اتخاذ خواهد شد. درواقع هدف نهایی زنجیره سرویلانس که کاربرد این اطلاعات در کنترل و پیشگیری می‌باشد، اجرایی خواهد شد(3). لازم به ذکر است که پیشگیری از حوادث ترافیکی مسئولیت مشترک همه ذینفعان بوده و ارائه اطلاعات به کلیه ذینفعان و همین‌طور پس‌خوراند از ایشان باید به‌عنوان رکن اصلی محسوب شود که این امر نیز نیازمند همکاری بین بخشی کلیه سازمان‌های دخیل می‌باشد .بنابراین این همکاری باید در تسهیم اطلاعات، تدوین استراتژی‌ها و حمایت و توسعه ظرفیت‌ها باشد. (6).مسئله استفاده نادرست از Surveillance موضوعی است که در غالب کشورها نیز مشکل‌ساز بوده و کاربرد نادرست دارد. چراکه اکثراً تفسیر و توزیع اطلاعات یا به فراموشی سپرده‌شده و یا جدی تلقی نمی‌شوند. با توجه به اهمیت استقرار سامانه مراقبت حوادث ترافیکی در کشور ایران جهت هرگونه اقدام پیشگیرانه و از سوی دیگر ضرورت رعایت سیاست‌های فرهنگستان زبان و ادب و فارسی در کاربرد عبارات موردنظر، پیشنهاد می‌گردد در مواردی که Surveillance حوادث ترافیکی موردنظر است به‌جای استفاده از «مراقبت» از عبارت «سامانه مراقبت حوادث ترافیکی» استفاده شود و در کاربرد این عبارت همواره جمع‌آوری نظام‌مند و مداوم داده‌های مرتبط با حوادث ترافیکی به همراه تحلیل، تفسیر و توزیع و پس‌خوراند آن‌ها برای ذینفعان مدنظر باشد.