تجزیه ارتباطی صفات مورفولوژیک در توده‌های ایرانی ریحان با استفاده از نشانگر ISSR

Abstract

اهداف: ﻫﺪف ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻘﺸﻪ یاﺑﯽ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺻﻔﺎت ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژیک در ﺗﻮده ﻫﺎی ایرانی ریحان ( اوﺳﯿﻤﻮم ﺑﺎﺳﯿﻠﯿﮑﻮم) ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮﻫﺎی ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺑﯿﻦ ریز ﻣﺎﻫﻮاره ای (ISSR) ﺑﻮد. ﻣﻮاد و روش ﻫﺎ: در ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺣﺎﺿﺮ از ۵۰ ﺗﻮده ﺑﻮﻣﯽ ریحان از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎیی ایران اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ و آزﻣﺎیش در ﻗﺎﻟﺐ ﻃﺮح ﮐﺎﻣﻼ ً ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﺑﻮد. اﺳﺘﺨﺮاج DNA و PCR ﺑﺎ ۱۲ آﻏﺎزﮔﺮ ISSR ﺑﺮای ﺗﻮده ﻫﺎی ریحان اﻧﺠﺎم ﺷﺪ. اﺟﺰای واریاﻧﺲ، وراﺛﺖ ﭘﺬیری ﻋﻤﻮﻣﯽ، ﺿﺮایب ﺗﻐﯿﯿﺮات ژﻧﺘﯿﮑﯽ و ﻓﻨﻮﺗﯿﭙﯽ، ﺑﺎ ﻓﺮﻣﻮل ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪﻧﺪ. روش ﺑﯿﺰی، ﻣﺪل ﺧﻄﯽ ﻣﺨﻠﻮط و ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎی ۱۷ Minitab، ۵ Tassel ۳ ،Structure ۲.۳.۳ ،DARwin و SPSS ۲۰ ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻨﺪ. یاﻓﺘﻪ ﻫﺎ: ﺑﯿﻦ اﮐﺜﺮیﺖ ﺻﻔﺎت ﺗﻮده ﻫﺎی ریحان ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﻣﺜﺒﺖ وﺟﻮد داﺷﺖ. ﺑﺎﻻﺗﺮین ﺿﺮیب ﺗﻐﯿﯿﺮات ژﻧﺘﯿﮑﯽ در ﻗﻄﺮ ﺳﺎﻗﻪ و ﻃﻮل ﻣﯿﺎﻧﮕﺮه و ﭘﺎیین ﺗرین در ﺗﻌﺪاد ﮔﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪ. وراﺛﺖ ﭘذیری ﺑﯿﻦ ۳/۶۳% ﺗﺎ ۹۴/۲۴% ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺑﻮد. ۱۴ ﻣﮑﺎن ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎ ۷ ﺻﻔﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎیی ﺷﺪ. داﻣﻨﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻓﻨﻮﺗﯿﭙﯽ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﺷﺪه ﺑﯿﻦ ۳ اﻟﯽ ۲۹% ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺑﻮد. ﺑﯿﺸﺘﺮین ﺗﻌﺪاد ﻣﮑﺎن ﺑﺮای ﺻﻔﺎت ﻗﻄﺮ ﺳﺎﻗﻪ و ﮐﻤﺘﺮین ﺑﺮای ﺗﻌﺪاد ﺷﺎﺧﻪ ﺟﺎﻧﺒﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ. ﺷﺶ ﻣﮑﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ یک ﺻﻔﺖ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ﺳﺎیر ﻣﮑﺎن ﻫﺎ ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺎت ﻣﺸﺘﺮک ﺑﻮدﻧﺪ. ﻣﯿﺰان ﺗﻨﻮع ﻓﻨﻮﺗﯿﭙﯽ ﺑﯿﻦ ۱۷-۲۹% ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺑﻮد. ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮی: ﺻﻔﺎت در ﺗﻮده ﻫﺎی ریحان ﺗﻨﻮع ﮔﺴﺘﺮده ای دارﻧﺪ و ﺑﯿﻦ اﮐﺜﺮیت آﻧﻬﺎ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﻣﺜﺒﺖ وﺟﻮد دارد. وراﺛﺖ ﭘﺬیری ﺻﻔﺎت ﺑﯿﻦ ۳/۶۳% ﺗﺎ ۹۴/۲۴% و داﻣﻨﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻓﻨﻮﺗﯿﭙﯽ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﺷﺪه ﺑﯿﻦ ۳ اﻟﯽ ۲۹% ﻣﺘﻐﯿﺮ اﺳﺖ. ﺑﯿﺸﺘﺮین ﺗﻌﺪاد ﺑﺮای ﺻﻔﺎت ﻗﻄﺮ ﺳﺎﻗﻪ و ﮐﻤﺘﺮین ﺑﺮای ﺗﻌﺪاد ﺷﺎﺧﻪ ﺟﺎﻧﺒﯽ اﺳﺖ. ﺷﺶ ﻣﮑﺎن ﻓﻘﻂ ﺑﺎ یک ﺻﻔﺖ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ﺳﺎیر ﻣﮑﺎن ﻫﺎ ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺎت ﻣﺸﺘﺮک ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺗﻨﻮع ﻓﻨﻮﺗﯿﭙﯽ ﺑﯿﻦ ۱۷-۲۹% ﻣﺘﻐﯿﺮ اﺳﺖ.