مرور حوزه‌ای، حلقه گم شده مطالعات مروری: نامه به سردبیر

Abstract

سردبیر محترم مطالعات مروری نقلی و مرور سیتماتیک روند رو به رشدی را در کشور به خود اختصاص داده‌اند، اما بخشی که در این مطالعات مورد غفلت واقع شده است این است که آیا اصلا لازم است مرور سیستماتیک انجام شود؟ و آیا اصلا در مروری بر متون می‌توان به اطلاعات لازم دست پیدا کرد یا خیر؟ مرور نقشه‌ای (حوزه‌ای) یا Scoping review برای پاسخ به سوالات بالا می‌تواند مدنظر قرار گیرد. Scoping reviewیا مرور حوزه‌ای نوع دیگری از مطالعات مروری است که نسبت به سایر مطالعات مروری سیستماتیک و متاآنالیز تأکید بسیار کمتری بر روی آن صورت گرفته و این تاکید کمتر نه به‌خاطر اهمیت کم آن بلکه به‌خاطر عدم آشنایی محققین درباره این نوع مطالعات بوده است. برای تعریف این مطالعه مروری، اولین نکته بررسی تفاوت این مطالعه با مطالعات مرور سیستماتیک است. مطالعات مرور سیستماتیک معمولاً روی یک سؤال تعریف شده متمرکز می‌شوند و براساس آن سوال مطالعات مناسب شناسایی و جستجو می‌شوند، این نوع مطالعه روندی مستقیم و خطی را می‌پیماید درحالی‌که یک مطالعه نقشه‌ای (Scoping review) تمایل دارد تا موضوعات گسترده‌تری را در نظر بگیرد که در آن بسیاری از طرح‌های مختلف مطالعاتی قابل اجرا هستند،1 به این مفهوم که این نوع مطالعات حول یک موضوع تمام حواشی آن را نیز زیر نظر می‌گیرد. مطالعات مرور سیستماتیک با هدف ارایه پاسخ به سؤالات از طریق طیف به‌نسبت باریکی از مطالعات ارزیابی کیفیت شده، طراحی می‌شوند،2 درحالی‌که یک مطالعه نقشه‌ای احتمالاً به‌دنبال پرداختن به سؤالات تحقیقاتی بسیار خاص نیست و در نتیجه شامل ارزیابی کیفیت مطالعات جستجو شده نمی‌باشد، در بررسی این تفاوت می‌توان گفت ارزیابی کیفیت مطالعات باعث از دست رفتن اطلاعات مفیدی خواهد شد که در ارزیابی، دارای کیفیت ضعیف بوده‌اند.3 مطالعه حوزه‌ای چیست؟ این مطالعات ممکن است با هدف ترسیم سریع مفاهیم کلیدی در یک حوزه تحقیقی و یا به‌عنوان یک پروژه مستقل انجام شود، به خصوص در مواردی که محقق با یک مفهوم پیچیده مواجه است که تا پیش از این بررسی اطلاعات جامعی در مورد آن وجود داشته است و این مطالعه باعث روشن‌تر و واضح‌تر شدن آن موضوع می‌شود.4 حداقل چهار دلیـل رایـج برای انجام مطالعات Scoping گزارش می‌شود: برای بررسی وسعت، دامنه و ماهیت فعالیت‌های تحقیقاتی: این نوع مطالعه گرچه سریع بوده و ممکن است یافته‌های تحقیق را با جزییات کامل توصیف نکند، اما یک روش مفید برای توضیحی کلی از زمینه‌های مطالعه است که فهم آنها دشوار است.4 برای تعیین ارزش انجام یک مرور کامل سیستماتیک: در این موارد توصیفی مقدماتی از موضوعات غیرواضح می‌تواند انجام شود تا مشخص گردد آیا انجام یک مرور کامل سیستماتیک امکان‌پذیر است یا خیر و به‌طور کلی هزینه‌های بالقوه انجام یک بررسی کامل سیستماتیک چه میزان می‌تواند باشد؟4 به‌منظور خلاصه کردن و انتشار یافته‌های تحقیق: این مطالعه می‌تواند با جزییات بیشتر یافته‌ها و دامنه تحقیقات در حوزه‌های خاص و موردنظر محققین را تشریح کند، بدین ترتیب مکانیزمی برای جمع‌بندی و انتشار یافته‌های تحقیق فراهم می‌گردد و این اطلاعات به‌صورت صحیح، کوتاه و موثر در اختیار سیاست‌گذاران و دست‌اندر کاران سلامت قرار می‌گیرد.4 شناسایی شکاف‌های تحقیق در متون و ارزیابی آنها: این نوع مطالعه با ترسیم نتیجه‌گیری از مرور متون بررسی شده، وضعیت کلی انجام تحقیق و روند انتشار را یک قدم فراتر می‌برد و به‌طور خاص برای شناسایی شکاف‌های موجود در مفاهیم طراحی شده است.4 با توجه با آنچه گفته شد، لازم است تا پژوهشگران ایرانی به‌ویژه محققینی که در زمینه مطالعات مروری فعالیت می‌کنند، توجه به این مطالعه را نیز در دستور کار خود قرار دهند و از مزایای آن که در مطالعات مرور سیتماتیک قابل استفاده نیست، بهرمند شوند.