تحلیلی از ویژگی‌های اسکان غیررسمی در شهر اراک؛ محله‌های باغ خلج و شهرک علی‌ابن‌ابیطالب(ع)

Abstract

هدف این مقاله بررسی یکی از عوامل ناپایدار کننده توسعه شهرها، یعنی سکونتگاه‌های غیررسمی است. این سکونتگاهها جلوه‌های کالبدی فقر شهری هستند که به لحاظ شکل‌گیری و تکامل روندهای متفاوتی را در مناطق مختلف طی می‌کنند. در این راستا در این نوشتار شهر اراک به عنوان مطالعه‌ی موردی انتخاب شده است تا در پرتو آن بتوان تا حدودی سازوکارهای حاکم بر این سکونتگاه‌ها را شناخت. روش پژوهش مبتنی بر بهره‌گیری از روش‌های ترکیبی است که در آن به طور همزمان از داده‌های ثانویه(اسنادی) و بررسی‌های پیمایشی جهت تحلیل و بررسی عوامل اصلی تاثیرگذار در شگل‌گیری و گسترش سکونتگاه‌های غیررسمی شهر اراک استفاده شده است. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران معادل با 384 نفر محاسبه شده است که در بین ساکنان محله‌های باغ خلج و شهرک علی‌ابن‌ابیطالب توزیع شده است. یافته‌های پژوهش حاکی از این است که مهاجرت‌های روستا شهری نقشی اساسی در شکل‌گیری و گسترش این محله‌ها داشته‌اند. پایین بودن قیمت زمین و مسکن در این محله‌ها در کنار ناتوانی مالی ساکنین و مهاجرین روستایی زمینه مناسبی را برای گسترش این محله‌ها فراهم ساخته است. این محله‌ها به لحاظ بهره‌مندی از زیرساخت‌ها و تسهیلات عمومی در شرایط مناسبی قرار دارند، اما به لحاظ ویژگیهای اقتصادی و اجتماعی از شرایط چندان مناسبی برخوردار نیستند. نرخ بیکاری این محله‌ها به طور متوسط برابر با 35 درصد است. همچنین تراکم جمعیتی در این محله‌ها نسبت به شهر اراک بسیار بالاتر است. با توجه به یافته‌های پژوهش به نظر می‌رسد راهبردهای ساماندهی این محله‌ها بایستی در دو سطح ملی ـ منطقه‌ای و محلی به گونه‌ای هماهنگ مورد اهتمام قرار گیرند.