بررسی منابع تأمین رطوبت رویدادهای بارشی تابستانه جنوب شرقی ایران

Abstract

بارش‌های شدید و رگباری در دوره‌ی گرم و کم بارش تابستان در مرزهای جنوب شرقی ایران از چالش‌های پایه‌ای در حوزه‌ی پژوهش‌های اقلیمی محسوب می‌شوند. هدف این مطالعه بررسی شرایط همدیدی و پویائی الگوهای گردشی، جهت تحلیل و شناسایی منابع رطوبتی، نیز نحوه‌ی انتقال رطوبت از نواحی اطراف به این منطقه است. بدین منظور ابتدا بخشی از جنوب شرقی کشور به مختصات جغرافیایی 59 تا 61 درجه‌ی طول شرقی و 23 تا 28 درجه‌ی عرض شمالی به‌عنوان محدوده‌ی مطالعه انتخاب شد، سپس داده‌های لازم شامل دو گروه داده‌های محیطی و داده‌های جوی از پایگاه‌های مرتبط برای بازه‌ی زمانی 13 ساله (2013-2000) استخراج گردیدند. جهت بررسی‌های سینوپتیکی نیز نقشه‌های فشار سطح زمین و ارتفاع زمین توان سطح 850 و 500 هکتوپاسکال، امگا، نم ویژه، نقشه‌های ترکیبی فشار تراز دریا و بارش و نقشه‌های وزش رطوبتی تهیه گردیدند. نتایج نشان دادند که در بیشتر روزهای مطالعه شده، بارش در خشکی زودتر از دریا رخ‌داده است. همچنین، وقوع بارش‌های سنگین در بیشتر مواقع به علت اختلاف فشار حاصل‌شده بین کم‌فشار پاکستان و پرفشار تبت بوده است. به‌علاوه، در زمان‌هایی که کم‌فشار پاکستان شدت و گسترش فراوانی داشته، مسیر حرکت رطوبت از طریق دریاهای گرم عرب و عمان به سمت شبه‌ قاره‌ی هند بوده و ازآنجا با حرکت غرب سو، جنوب شرقی ایران را نیز در برگرفته است، اما در شرایطی که از وسعت و گستره‌ی فروبار پاکستان کاسته شده و پرفشار آزور در جهت غربی-شرقی گسترش پیدا کرده، مسیر جریان رطوبت از دریای عمان به نواحی داخلی ایران تغییر کرده است.