بررسی تاثیر سد بر الگوی آشوبی انتقال بار معلق رود (مطالعه‌ی موردی: سد کرج(

Abstract

حجم رسوبها یکی از فراسنجهای اساسی در طراحی هر سد به شمار می‌رود، که نه تنها در بالادست بر روی پیکره و ساختار سد موثر است، بلکه به دلیل تبعات منفی ناشی از عملیات رسوب‌زدایی که معضلات زیست محیطی بسیاری را که در پایین دست سد به همراه خواهد داشت، شناختن آن الزامی است. عوامل متعدد تاثیرگذار بر این پدیده، که با روابط غیرخطی به یکدیگر وابسته­اند، سبب شده اند که پدیده­ی انتقال رسوب، سامانه­ی تصادفی محسوب شود. نظریه آشوب بیان می‌کند که بسیاری از سامانه­های پیچیده با تظاهرات تصادفی تنها تحت تاثیر چند فراسنج محدود قرار دارند، و حتی رفتار آنها در کوتاه مدت نیز قابل پیش‌بینی است. در این پژوهش، با استفاده از بازسازی فضای فاز و بعد همبستگی، که یکی از پر کاربردترین روشهای تشخیص آشوب است، به بررسی پویایی انتقال رسوب از دیدگاه آشوبی، و همچنین تاثیر وجود سد بر تغییرات این الگو، پرداخته شده است. نتایج حاکی از آنند که گروه زمانی رسوب دارای الگوی آشوبی کم‌دامنه است، و در بازه­ی زمانی کوتاه مدت ده روزه، سد بر پویایی آن موثر بوده و آن را از پدیده‌ای آشوبی به تصادفی تبدیل می‌کند، اما در بازه‌های زمانی بلند مدت‌تر مانند ماهانه به دلیل خلق اطلاعات و قطع ارتباط با شرایط اولیه­ی که در سامانه­های آشوبی رخ می‌دهند، این تاثیر از بین رفته و گروه زمانی دوباره رفتار آشوبی را به خود می­گیرد