ارزیابی وضعیت کشت نیشکر در استان خوزستان از دیدگاه آب مجازی

Abstract

ظهور بحث آب مجازی توانست توجه مجامع مختلف جهانی را به جریان عظیم مجازی آب که به وسیله­ی تجارت مواد غذایی در حال اجراست جلب کند، در این راستا، کشورهای کم آب می توانند با واردات مواد غذایی دسترسی خود را به منابع جهانی آب افزایش دهند. آبی که در مراحل مختلف فرایند تولید یک محصول کشاورزی و یا غیرکشاورزی استفاده می­گردد، آب مجازی ذخیره شده در کالا نامیده می­شود. در این تحقیق، مقادیر بهره‌وری آب و آب مجازی برای کشت نیشکر در کشت و صنعت نیشکر امیرکبیر به ترتیب 6/1 کیلوگرم نیشکر بر مترمکعب آب مصرفی و 625 مترمکعب آب برای هر تن نیشکر با احتساب بازده­ی آبیاری 49% برآورد شده در کشت و صنعت به دست آمد. همچنین، در این تحقیق، با توجه به میزان آب مصرفی بالا برای تولید یک کیلوگرم شکر (35000 مترمکعب در ازای تولید 56 تن نیشکر در هکتار)، و با فرض این که مصرف آب گیاه نیشکر در دیگر نقاط کشور نیز مشابه مصرف آب کشت و صنعت امیرکبیر می باشد، حجم کل آب مصرفی برای تولید 616000 تن شکر در کشور در سال 1392 معادل 8/3 میلیارد متر مکعب برآورد شد. بنابراین، در صورت واردات شکر از کشورهای بزرگ تولید کننده­ی نیشکر مانند برزیل، هند و ... و کشت نکردن نیشکر در کشور می توان تا 8/3 میلیارد مترمکعب مصرف آب کشور را کاهش داد. در همین سال، ایران با تخصیص دادن بیشتر نیاز سرانه­ی کشور به واردات شکر از کشورهای بزرگ تولید کننده­ی نیشکر توانسته است علاوه بر تامین نیاز داخلی، در حدود 8/4 میلیارد مترمکعب از ذخایر آب کشور را از طریق واردات 000/579/1 تن شکر ذخیره نگه دارد. با توجه به توان تولید حدود 1500 کیلوگرم در هکتار کنجد، که یکی از محصولات بومی ایران و مقاوم به کم آبی بوده و در شرایط آب و هوایی استان خوزستان رشد مطلوبی را دارد، برآورد می شود که با تخصیص دادن 35000 هکتار از اراضی خوزستان به کشت کنجد، می توان سالانه در حدود 993 میلیون متر مکعب در مصرف آب صرفه جویی کرد، که در نهایت در حدود 204 میلیارد تومان درآمد خالص از 35000 هکتار اراضی کشت کنجد حاصل می گردد. از طرفی، درآمد حاصله از کشت نیشکر در این سطح نیز در حدود 202 میلیارد تومان می باشد. لذا با تخصیص نیمی از کشت و صنعت خوزستان به کشت کنجد علاوه بر درآمد سالانه­ی مشابه حجم بالایی از آب به ذخایر جهانی افزوده می شود.