ارزیابی تطبیقی 4 نمایه خشکسالی هواشناسی با استفاده از روش تحلیل خوشه‌ای (مطالعه موردی استان سیستان و بلوچستان)

Abstract

بارندگی یکی از مهمترین متغیرهایی است که از آن در تعریف خشکسالی استفاده می‌شود. نمایه‌های مختلفی بر پایه بارش برای ارزیابی خشکسالی ارائه شده است که می‌توان به نمایه‌های درصد از بهنجار(PN)، بارش معیار شده (SPI) ، دهک ها (DPI) و شاخص ناهنجاریهای بارش(RAI) اشاره کرد. هر یک از این نمایه‌ها برای توصیف خشکسالی ، در طبقاتی تقسیم بندی می‌شوند که هر طبقه بیانگر وضعیتی از شدت خشکسالی می‌باشد. این تحقیق با هدف مقایسه چند بعدی این چهار نمایه خشکسالی و با استفاده از آمار بارندگی 30 ساله (1359-1389) در 7 ایستگاه استان سیستان و بلوچستان انجام یافته است. پس از محاسبه نمایه‌های خشکسالی فوق در مقیاس زمانی مورد نظر ، نتایج بر اساس معیارهای شباهت توالی سالهای خشک، بهنجار و تر با استفاده از تحلیل خوشه ای و همبستگی آماری بین نمایه‌ها ، دسته بندی و مورد ارزیابی قرار گرفت. بررسیها از دیدگاه خوشه‌ای نشان داد که سنجه‌های PN و RAI از نظر آماری مشابه بوده و در ارزیابی‌های خشکسالی در اقلیم گرم و خشک استان سیستان و بلوچستان به نتایج نسبتا مشابهی ختم می‌شوند. در ارزیابی روابط همبستگی، نمایه‌های زوج شده‌ی PN-RAI ، PN-SPI و SPI-RAI در بیشتر ایستگاهها از همبستگی بالایی نسبت به یکدیگر برخور بودند، ولی در تحلیل خوشه‌ای نمایه‌هایRAI و PN در یک دسته قرار گرفتند. محاسبات نشان دادند که نتایج معیارهای RAI و PN از لحاظ توصیف وضعیت خشکسالی به هم نزدیک می‌باشند؛ لذا استفاده از این دو نمایه جهت تعیین شدت خشکسالی در استان سیستان و بلوچستان توصیه می‌گردد. به‌رغم استفاده‌ی همه‌گیر از شاخص SPI، و با توجه به نتایج به‌دست آمده، شاخص مزبور برای تعیین شدت خشکسالی در این استان مناسب نمی‌باشد.