بررسی کیفی و کمی آلکالوئیدهای پیرولیزیدینی در گیاهان دارویی عرضه شده در عطاری ها

Abstract

سابقه و هدف: آلکالوئیدهای پیرولیزیدین، گروهی از ترکیبات شیمیایی هستند که در خانواده‌های مختلف گیاهی به عنوان متابولیت‌های ثانویه مشاهده می‌شوند. این ترکیبات می‌توانند مشکلات مختلفی مانند آسیب های کبدی، کلیوی و ریوی ایجاد کنند و وجود آن‌ها در محصولات گیاهی عطاری ها خطر آسیب دیدگی را افزایش می دهد. بنابراین هدف از این مطالعه ارزیابی کمی و کیفی آلکالوئیدهای پیرولیزیدین در گیاهان دارویی عطاری های شهرستان ساری بود. مواد و روش‌ها: 126 نمونه گیاهی از عطارهای ساری در سال 1397 جمع‌آوری شد. برای ارزیابی کیفی به صورت آزمایشگاهی از معرف ارلیخ استفاده شد، سپس از کروماتوگرافی گازی برای شناسایی و کمیت آلکالوئیدها استفاده شد. یافته‌ها: در آزمایشات عصاره گیاه Echium amoenum حاوی ۶۱/۶ درصد سوپینین و ۸۳/۱۲ درصد یوروپین و فاقد هلیوترین تشخیص داده شد. عصاره گیاه Malva sylvestris دارای ۶۸/۳۱ درصد هلیوترین و ۵۴/۳ درصد یوروپین تشخیص داده شد و فاقد سوپینین بود. عصاره گیاهان Helicteres isora، Melissa officinalis، Triticum sp.، Rosmarinus officinalis به ترتیب حاوی ۸۱/۱۱، ۱۶/۲۲ ،۱۷/۱۰ و ۳۳/۵ درصد سوپینین و همچنین51/41، ۳۱/۱۹، ۴۸/۵۵ و ۴۴/۳۵درصد هلیوترین بودند. هیچکدام از این عصاره های گیاهان یوروپین را در آزمایش نشان ندادند. عصاره گیاه Urtica dioica تنها عصاره‌ای بود که هر سه ترکیب را در خود داشت (۸۷/۱۴ درصد سوپینین،۱۷/۳۰ درصد هلیوترین و ۳۷/۵ درصد یوروپین). استنتاج: میزان اندکی از گیاهان مورد آزمایش حاوی آلکالوئیدهای پیرولیزیدینی بودند. بنابرین خطر جدی در مصرف گیاهان عطاری ها از نظر این ترکیبات وجود ندارد. اما برای ارزیابی‌های بیش تر به جامعه آماری بیش تری از گیاهان عطاری ها نیاز است.