پنجره جمعیتی، مدیریت سرمایه انسانی و رشد اقتصادی پایدار در گام دوم انقلاب اسلامی ایران

Abstract

رهبر معظم انقلاب اسلامی با صدور «بیانیه‌ گام دوم انقلاب» به تبیین دستاوردهای شگرف چهار دهه‌ گذشته پرداختند، که این بیانیه سند و راهکاری است به‌منظور اجرا در دهه پنجم انقلاب و هسته مرکزی آن سپردن کار به جوان‌ها با هدف یک پیشرفت همه‌جانبه است. آنچه که در این بیانیه حائز اهمیت است، مخاطب قرار گرفتن جوانان است که رهبری در این خصوص می‌فرمایند: جمعیت جوان زیر ۴۰ ‌سال که بخش مهمی از آن نتیجه‌ موج جمعیتی ایجادشده در دهه ۶۰ است، فرصت ارزشمندی برای کشور است و مهم‌ترین ظرفیت امیدبخش کشور، نیروی انسانی مستعد و کارآمد با زیربنای عمیق و اصیل ایمانی و دینی است. جوانی جمعیت کنونی کشور به‌عنوان یک فرصت و امتیاز است، لذا با در نظر داشتن نقش ایجابی عامل جمعیت و مؤلفه پنجره جمعیتی باید برنامه‌ریزی مناسب صورت گیرد تا با مدیریت سرمایه انسانی بتوان گام مؤثری در جهت رشد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور برداشت. با وجود چشم‌انداز مثبت در تأثیر تحولات ساختار جمعیتی بر رشد اقتصادی، سود جمعیتی به خودی خود رخ نمی‌دهد و اساساً شرایط بالقوه‌ای است که صرفاً با سیاست‌گذاری مؤثر می‌تواند به فعل درآید. در واقع این وضعیت از ساختار سنی جمعیت از طریق ساز و کارهایی همچون بهبود عرضه نیروی کار، پس‌انداز و سرمایه انسانی منجر به بروز فرصت‌های رشد تولید و درآمد سرانه می‌شود. از طرفی طی سه دهه گذشته داده‌ها نشانگر کاهش باروری از سال ۱۳۶۵ به بعد است که با بررسی علل کاهش و سیاست‌گذاری مناسب برای افزایش میزان باروری، می‌توان مدت زمان بهره‌مندی از پنجره جمعیّتی را افزایش داد. در این مقاله با استفاده از نتایج سرشماری‌های نفوس و مسکن و وضعیت کنونی ساختار و تحولات جمعیت، مفاهیم پنجره جمعیّتی و سود جمعیّتی تبیین و در ایران مورد واکاوی قرار گرفته و تأثیر این متغیرها و مدیریت سرمایه انسانی بر افزایش رشد اقتصادی پایدار و افزایش نرخ باروری بررسی شده است.