بررسی تأثیر ابعاد بازسازی محلات بر التیام پیامدهای اجتماعی-روانی، پس از زلزله سال 1382 بم

Abstract

زمینه و هدف: تاب آوری در برابر سانحه، مفهومی پیچیده و دارای ابعاد متعدد است که جنبه های اجتماعی-روانی آن در ارتباط با بازسازی کالبدی، ابعاد نامشخص بیشتری می یابد. از آنجا که یکی از مهم ترین تأثیرات سانحه، پیامدهای اجتماعی-روانی است که سبب اختلالاتی در زندگی فردی و جمعی بازماندگان می‌گردد، مقاله حاضر به بررسی تأثیر ابعاد مختلف بازسازی محلات و ارتباط آن با التیام یا کاهش این پیامدها پس از زلزله، می پردازد. روش: برای ارزیابی، محله خواجه مراد پس از زلزله بم، به عنوان مورد مطالعاتی انتخاب شد. فرضیات تحقیق، شامل یک فرضیه اصلی و سه فرضیه فرعی، با رویکرد کمّی و از طریق تدوین پرسش نامه در دو بخش ارزیابی ابعاد مختلف بازسازی محله و پرسشنامه استاندارد اختلال استرس پس از سانحه و پیامدهای اجتماعی ناشی از آن، مورد سنجش قرار گرفته اند. یافته ها: بر اساس نتایج حاصل از تحلیل‌ها، بین ابعاد مختلف بازسازی محله و پیامدهای اجتماعی-روانی ناشی از زلزله، رابطه معنادار و معکوس وجود دارد. بنابراین با افزایش کیفیت و تاب آوری بازسازی کالبدی، پیامدهای اجتماعی-روانی پس از زلزله نیز کاهش می یابند. همچنین بر اساس یافته های حاصل از فرضیات فرعی،کیفیت بازسازی کالبدی محیط مسکونی و مناظر طبیعی و خاطرات جمعی نیز با پیامدهای اجتماعی-روانی سانحه رابطه معنادار و معکوس دارند. در مقابل، این رابطه در بازسازی خدمات عمومی و زیرساختهای محله، در مورد مطالعاتی دیده نشد. نتیجه گیری: در التیام یا کاهش پیامدهای اجتماعی-روانی سانحه، مقیاس بازسازی محله سطح تأثیر متفاوتی بر بازماندگان دارد. همچنین مؤلفه های ملموس در این مقیاس ها دارای تأثیر متفاوتی از مؤلفه های ناملموس اند. مشخص شد، تاب آوری اجتماعی-روانی جوامع با تاب آور سازی مسکن، محله و مناظر جمعی و اکولوژیکی در ارتباطی مستقیم می باشد.