حس تعلق فضایی- مکانی مناطق در بازسازی پس از جنگ موارد مطالعاتی: اروپای پس از جنگ دوم جهانی و دفاع مقدس

Abstract

زمینه و هدف: جنگ ها فارغ از مبانی فکری حاکم بر آنها، همواره تخریب و ویرانی مکان را به دنبال دارند و بازسازی پس از جنگ با رویکرد احیای حس تعلق فضا-مکانی می­تواند پیوند عاطفی میان انسان و مکان را برقرار نماید. در این راستا، زندگی معاصر علیرغم تمام ایده­ های نوین و ذات حرکت رو به جلو، همواره نیازمند یادآوری خاطرات گذشته برای حفظ بنیان­ های اجتماعی می­باشد و همین امر است که ادراک ذهنی افراد را در منظری ذهنی-ارزیابانه، از محیط پیرامون آنها شکل می­دهد. روش: پژوهش حاضر با مرور اسناد موجود از جنگ جهانی دوم در اروپا و همچنین جنگ تحمیلی و بیانی توصیفی- تفسیری به بررسی پیشینه و مطالعه حس تعلق فضا-مکانی و اثرات جنگ بر آن پرداخته و سپس بازسازی شهری در جنگ جهانی دوم را در کنار بناهای یادبود و یادگارهای آن مورد بررسی قرار می دهد. در نهایت با توجه به خاستگاه متفاوت جنگ در ایران، بازسازی مناطق آسیب ­دیده و دیدگاه­ های موجود مبنی بر حفظ آثار جنگ در راستای تمایز آن با سیاست اروپایی، طی مطالعه اسناد و بازدید میدانی انجام شده در بهار 1396، از مناطق بازسازی شده، مورد بررسی قرار گرفته است. یافته ها: یافته های این پژوهش را می­توان در دو بخش کلی تقسیم­ بندی نمود. ابتدا موضوع جنگ و احیای حس تعلق بازماندگان در تجربه بازسازی اروپا پس از جنگ جهانی دوم با در نظرگرفتن سیاست­های متفاوت موجود در کشورهای درگیر در زمینه بازسازی و در بخش بعدی بررسی بازسازی پس از جنگ در ایران پژوهشگر را در مسیری هدایت نمود که تفاوت در نتیجه کار بازسازی و روش­های احیای هویت پیشین را در نگرش­ها و دیدگاه ­های حاکم بیان می­نماید. نتیجه­ گیری: نتایج حاصل حاکی از آن است که در جنگ تحمیلی، حس تعلق خاطر در ارتباط مستقیم با مذهب و دفاع از اعتقادات شیعه با حفظ شرایط جنگی در جبهه­ ها، بسیاری افراد را برای دیدار از آن مناطق فرا می­خواند. اما در اروپا خاستگاه ملی­ گرایانه جنگ دوم جهانی، در کنار سیاستِ فراهم آوردن زیر ساخت­ها و احیای شهرها عموماً به گونه­ ای مشابه با آنچه پیش از جنگ وجود داشته، در نهایت منجر به ساخت ابنیه به منظور بزرگداشت کشته­ شدگان و یادبود برای جنگ شده است. بازسازی مناطق جنگ­ زده ایران نه با ساختی فیزیکی، که با حفظ محیط و فضای جنگ به عنوان امری مقدس، خاطرات را روایت می­کند.