برنامه‌ریزی راهبردی مقابله با وقوع سیلاب با تکنیک سوات نمونه موردی: محدوده مرکزی شهرستان‌های تهران و کرج

Abstract

زمینه و هدف: در بسیاری از مناطق جهان، سوانحی نظیر سیلاب­ها باعث مرگ بسیاری از انسان­ها و خسارات گسترده­ ای می­شوند. در کشور ایران، اثرات سوء ناشی از وقوع سیل، کمتر از زلزله نبوده و عدم توجه به آن، خسارات جانی و مالی بسیاری بر جای می­گذارد. در میان دلایل و ریشه­ های رخداد سیلاب، یکی از رایج­ترین این دلایل، بارش است. به بیان دیگر، اگرچه در بسیاری از شهرهای ایران میزان بارندگی کم است، اما اغلب، بیشتر بارندگی سالانه در یک شبانه­ روز رخ می­دهد. این عامل مهم به همراه شکل­ گیری بسیاری از شهرهای ایران در دامنه­ ها و شیب­ها باعث شده است بروز سیلاب، یکی از نگرانی­ های عمده تقریباً در تمام فصول سال باشد. به نظر می­رسد در میان شهرهای ایران، بررسی وقوع سیل ناشی از بارش در تهران به عنوان پایتخت و یکی از کلان­شهرهای ایران از ضروریات باشد. روش: مقاله مورد نظر سعی بر آن دارد تا با به­ کارگیری روش پژوهش توصیفی- تحلیلی، به اهداف مقابله، به حداقل رساندن تلفات جانی و خسارات مالی، برقراری ایمنی و به حداقل رساندن احتمال وقوع سیل ناشی از بارش، به­ ویژه در بخش­های مرکزی استان تهران که در برابر مخاطره سیلاب آسیب­ پذیرتر هستند، بپردازد. بدین منظور نقشه­ های مورد نیاز در نرم­ افزار آرک جی­ آی­اس تهیه شده و داده ­ها از طریق مطالعه اسناد، کتب، رسالات و مقالات، گردآوری شدند. سپس با توجه به نقشه خطر، محدوده­ بحرانی در مقابل مخاطره سیل ناشی از بارش، به عنوان مورد مطالعاتی انتخاب شد. یافته­ ها: در ادامه، جدول سوات با توجه به موضوع پژوهش، تدوین شده و نمودارهای تحلیلی سوات از جمله نمودارهای تبدیل و انطباق و همچنین محور مختصات ترسیم شدند. این پژوهش نتیجه می­گیرد که ابنیه نیمه شرقی محدوده، می­بایست در اولویت مقاوم ­سازی قرار گیرند. در بخش­های غربی محدوده، تأسیسات از آسیب­ پذیری بالایی برخوردارند. خطوط نیرو در بخش­های شمالی و شمال شرقی محدوده، می­بایست مورد بررسی و نظارت مستمر قرار گیرند. ایستگاه­های گاز در نیمه شرقی محدوده، دارای خطر بالا و احتمال انفجار در شرایط رخداد مخاطره هستند. خطوط انتقال نفت، در بخش­های مرکزی، جنوبی و شمال شرقی محدوده، آسیب­ پذیر هستند. نتیجه­ گیری: این مقاله، جایگزینی انرژی ­های فسیلی را با انرژی ­های سبز، به ویژه در بخش­های مرکزی، جنوبی و شمال شرقی توصیه می­نماید. سرمایه ­ها و دارایی­ها به­ ویژه در نیمه شرقی محدوده در معرض خطر می­باشند. همچنین در نظر گرفتن مکان­هایی جهت دپوی نخاله­ های سیل در نیمه شرقی محدوده توصیه می­شود.