شناسایی و اولویت‌بندی مخاطرات و تهدیدات، مبتنی بر الگوی ماتریس ریسک (مطالعه موردی: منطقه عسلویه)

Abstract

زمینه و هدف: مهمترین گام در مدیریت یک بحران، شناخت درست، دقیق و عالمانه از مخاطرات و تهدیدات بالقوه ای است که احتمال رخ دادن آنها وجود دارد. به طور عقلانی توزیع منابع محدود، در میان انبوهی از مخاطرات و تهدیدات، نه مقدور است و نه ممکن؛ فلذا لازم است تا از طریق یک منطق و مدل عقلایی، اولاً مخاطرات و تهدیدات هر منطقه شناسایی و سپس اولویت بندی شود تا سیستم مدیریت بحران، خود را برای مواجهه هوشمندانه با آنها آماده نماید. در این میان یکی از روش های مرسوم و تجربه شده، مدل ماتریس ریسک است که در منطق برنامه ریزی اقتضایی مورد استفاده قرار می گیرد. از سوی دیگر، از آنجاکه منطقه عسلویه از جمله مناطق بسیار مهم و راهبردی به شمار می رود و بروز هرگونه بحرانی در این منطقه، ممکن است خسارات غیرقابل جبرانی را به همراه داشته باشد، به همین دلیل لازم است تا مخاطرات و تهدیدات بالقوه منطقه شناسایی شوند. در این تحقیق سعی شده است تا با رویکرد مدیریت اقتضایی، مخاطرات و تهدیدات منطقه عسلویه شناسایی و اولویت‌بندی شود. روش: روش بکارگرفته شده در این مقاله، ترکیبی از شیوه های کمی و کیفی است. در روش کیفی از طریق مصاحبه، عمده تهدیدات و مخاطرات بالقوه شناسایی شده و سپس با استفاده از پرسشنامۀ طراحی شده، شدت اثرگذاری آن مخاطره یا تهدید، از همه مدیران ستادی شاغل در منطقه عسلویه مورد سوال قرار گرفته است که 31 نفر از آنان پاسخ داده اند. همچنین به منظور صحت سنجی، مجدداً خروجی کار به تایید 2 نفر از مسئولان ارشد منطقه که در دسترس محققین قرار داشتند، رسید. در پایان نیز بر اساس مدل ماتریس ریسک، جایگاه و اهمیت هریک از تهدیدات احصاء شده در این ماتریس نشان داده شده است. یافته ها: یافته های تحقیق حکایت از آن دارد که از 21 مخاطرۀ شناسایی شده، 4 مخاطرۀ بمب گذاری، سونامی، حمله هوایی و انفجارات زنجیره ای در صورت رخداد، تأثیرگذاری شان در حد فاجعه خواهد بود؛ همچنین تنها مخاطره ای که در حد بحران تأثیرگذار خواهد بود، حملات ویروس های اینترنتی است. جمع بندی نظرات کارشناسان حاکی از آن است که 8 مخاطره در سطح شدید و بقیه در سطح تأثیرگذاری محدود برآورد شدند. نکته قابل توجه آنکه از نظر کارشناسان، هیچ مخاطره ای با سطح تأثیرگذاری جزئی شناسایی نشده است. نتیجه گیری: نتیجه گیری نشان از آن دارد که انفجارات زنجیره ای و بمب گذاری ها، بیشترین میزان خرابی و خسارت را خواهند داشت. اگرچه نظرات کارشناسان بر این نکته تأکید دارد که احتمال بروز چنین رخدادهایی بالا نمی باشد. از سوی دیگر آلودگی هوا و نیز آتش سوزی های انسان ساخت، احتمال رخدادشان بالاست و شدت تأثیرگذاری شان زیاد است.