شناسایی ابعاد و شاخص های عملکردی زنجیره تأمین بشردوستانه (مورد خاص زلزله) و تعیین روابط بین آن‌ها

Abstract

زمینه و هدف: امروزه نسبت به گذشته شاهد فاجعه­ های طبیعی و انسانی همچون زلزله، سیل، فوران آتش‌فشان و غیره هستیم. فاجعه­ ها به علت ماهیت خاص­شان تأثیرات مخرب فراوانی را بر زندگی ساکنان زمین می­گذارند؛ گستردگی و شدت این تأثیرات به حدی است که توجه­ فراوانی را در سطح ملی و بین­ المللی برای رویارویی با این فجایع به خود معطوف کرده است. از این‌رو مدیریت زنجیره تأمین بشردوستانه در قبل، حین و بعد از حادثه از اهمیت خاصی برخوردار است. در این راستا ضرورت شناسایی و تعیین ابعاد و شاخص‌های عملکردی، جهت ارزیابی عملکرد زنجیره تأمین بشردوستانه به شدت احساس می‌شود. در طول تاریخ یکی از حوادث خسارت زا در ایران، زلزله بوده است و با توجه به اهمیت مدیریت زنجیره تأمین این حادثه، در این مقاله به شناسایی ابعاد و شاخص­های عملکردی زنجیره تأمین زلزله و همچنین مشخص کردن نحوه­ی ارتباط بین آن‌ها پرداخته شده است.

روش: در ابتدا ادبیات زنجیره تأمین بشردوستانه و مدل­های ارزیابی عملکرد مطالعه شد تا مؤلفه‌های ارزیابی عملکرد استخراج گردد و سپس با همکاری و نظر خبرگان به غربال و دسته‌بندی آن‌ها در قالب ساختار مشخصی کار ادامه یافت. در ادامه تحلیل عاملی تأییدی بر روی ساختار مشخص شده، اجرا شد و در پایان با استفاده از تکنیک مدل­سازی ساختاری- تفسیری فازی به سطح­ بندی ابعاد عملکردی زنجیره تأمین بشردوستانه پرداخته شد. جامعه آماری این تحقیق شامل افراد و سازمان­های درگیر در زنجیره تأمین بشردوستانه مربوط به حوادث زلزله­ ای کشور می­باشند. با استفاده ابزار پرسشنامه نظر خبرگان درباره اهمیت شاخص­های مدل حاصله و همچنین نحوه تأثیر و ارتباط بین ابعاد عملکردی مشخص گردید.

یافته ­ها و نتیجه گیری: در خروجی پژوهش ارتباط تمام شاخص­ها و ابعاد عملکردی تأیید گردید و چارچوبی با 13 بُعد عملکردی و 44 شاخص مشخص شد و همچنین در سطح‌بندی ابعاد عملکردی، بُعد آموزش در سطح اول و ابعاد رسیدگی به امور بازماندگان، بازسازی و تعمیر ساختمان‌ها و زیرساخت‌ها، لجستیک و امداد و هماهنگی در سطح دوم و سایر ابعاد عملکردی در سطح سوم قرار گرفتند. ابعاد عملکردی آموزش، رسیدگی به امور بازماندگان، بازسازی و تعمیر ساختمان‌ها و زیرساخت‌ها و هماهنگی در خوشه مستقل، ابعاد عملکردی مقاوم ­سازی، لجستیک و امداد و تهیه آب، غذا و خدمات پزشکی در خوشه پیوندی و ابعاد عملکردی ارزیابی و پایش، اقدامات فضایی-کالبدی، بهبود نظام مدیریت اطلاعات و ارتباطات زلزله، هزینه، تخلیه با پناه دادن و ذخیره‌سازی تدارکات و کمک‌های اولیه در خوشه وابسته قرار گرفتند.