مقدمه ای بر هستی شناسی رهیافت های ارزیابی آسیب پذیری نسبت به خشکسالی

Abstract

زمینه و هدف: ارزیابی آسیب‌پذیری پهنه‌های مختلف زمین نسبت به خشکسالی، بخشی نوین از ادبیات در حوزه برنامه‌ریزی فضایی و برنامه‌ریزی محیطی را تشکیل داده و پژوهشگران مختلف، با توجه به حوزه موضوعی پژوهش خود، رهیافت‌های متفاوتی در این خصوص ارائه نموده‌اند. با توجه به این‌که ایران نیز یکی از کشورهای در معرض خشکسالی‌های گسترده است، لزوم دسته‌بندی و شناخت چارچوب‌های نظری مؤثر بر شکل‌گیری رهیافت‌های مختلف ارزیابی آسیب‌پذیری برای پژوهشگران این حوزه بیش از پیش ضرورت یافته است. روش: این مقاله می‌کوشد تا با بهره‌گیری از روش مطالعه تطبیقی و بررسی ارتباط بین شناخت‌شناسی و هستی‌شناسی مبحث «آسیب‌‌پذیری نسبت به خشکسالی»، رهیافت‌های ارزیابی آسیب‌‌پذیری نسبت به خشکسالی را دسته بندی نموده و چارچوبی نظری در خصوص هستی‌شناسی رهیافت‌های ارزیابی آسیب‌‌پذیری نسبت به خشکسالی ارائه کند. یافته‌ها: رهیافت‌های ارزیابی آسیب‌‌پذیری نسبت به خشکسالی را می‌توان از منظر هستی‌شناسی به سه دسته‌بندی سه‌گانه و یک دسته‌بندی دوگانه تقسیم کرد و از منظر شناخت‌شناسی، این رهیافت‌ها متأثر از مفاهیمی چهارگانه شامل اثر، سازگاری، ریسک و مدل هستند. نتیجه‌گیری: رهیافت‌های ارزیابی آسیب‌‌پذیری نسبت به خشکسالی از منظر شناخت‌شناسی تحت تأثیر چهار مفهوم شامل اثر، سازگاری، ریسک و مدل هستند و از منظر هستی‌شناسی آنها را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد. هر یک از این دسته‌بندی‌ها خود شامل دسته‌بندی‌های خردتری هستند که تحت تأثیر چگونگی تعریف مسئله آسیب‌‌پذیری قرار دارند. مهمترین دستاورد این مقاله تشریح و به تصویر کشیدن ارتباط بین هر یک از این دسته بندی‌ها و ریشه‌های شناخت شناسانه حاکم بر آنهاست که موجب می‌شود پژوهشگران قبل از انجام ارزیابی آسیب‌‌پذیری نسبت به خشکسالی، با داشتن دانش کافی نسبت به ریشه‌های معرفت‌شناسانه، رهیافت ارزیابی صحیحی را انتخاب کنند.