برنامه بازتوانی کالبدی زلزله احتمالی استان تهران و البرز با رویکرد کاهش آسیب‌پذیری در مناطق شهری

Abstract

زمینه و هدف: وقوع زلزله در استان تهران و البرز سبب پیامدهای ناگوار انسانی، خسارت­های سنگین اقتصادی و نیاز به تخصیص حجم زیادی از منابع و فعالیت­های کشور در زمان بازتوانی خواهد شد. از این رو ضروری است برنامه­ریزی بر مراحل قبل از سانحه در جهت کسب آمادگی و شناخت آسیب­پذیری تمرکزکند. در مقاله حاضر تلاش شده، چارچوب برنامه­ریزی استراتژیک ضمن شناخت عوامل درونی و بیرونی اثرگذار بر برنامه، راهبردهایی مناسب جهت کسب آمادگی در مرحله قبل و پس از زلزله احتمالی برای مناطق شهری معرفی شود.

روش: این مقاله مبتنی بر رویکردی توصیفی-تحلیلی بوده که در راستای پیشبرد اهداف، نقاط قوت، ضعف، فرصت­ها و تهدیدهای فراروی کاهش آسیب­پذیری کالبدی و آمادگی در برابر زلزله از طریق مطالعه­ی اسناد، کتب، رسالات و مقالات، همچنین تولید نقشه­ احتمال وقوع زلزله و نقشه آسیب­پذیری و آنالیز آن­ها شناسایی و مورد ارزیابی واقع شد و در نهایت با انجام تحلیل سوات راهبردها تعیین و سیاست­هایی در جهت تحقق آن­ها پیشنهاد گردید. در این مقاله نقشه­های مورد نیاز در نرم­افزار ArcGIS تهیه شده است.

یافته ­ها: نقشه پهنه­بندی خطر استان تهران و البرز نشان داد که 12% از سطح منطقه در پهنه خطرپذیری زیاد و بسیار زیاد قرار دارد که شهر تهران، کرج و شمیرانات در این محدوده واقع­اند و از مرکز منطقه به لبه­ها میزان خطر کم می­شود. مواردی چون گرایش به خرید خانه دوم بین مردم در حومه شهر، امکان تحولات سازنده و مثبت در ساختارهای کالبدی شهر تهران به سبب آگاهی مسئولین از اثرات زلزله و موقعیت ویژه و امکانات استان در کشور از مهم­ترین ظرفیت­های فراروی تحقق برنامه­های آمادگی و کاهش خطر است. از سوی دیگر تجمع دارایی­ها و آمادگی پایین سازمان­ها برای پاسخ­گویی در زمان بحران از عمده موانع تحقق آن است.

نتیجه­ گیری: بازسازی، فرصتی برای برنامه­ریزی آینده و حفظ گذشته است؛ با آماده­سازی کالبدی جامعه می­توان از اثرات و پیامدهای مخرب زلزله کاست و سبب بازسازی پایدار شد. از مهم­ترین استراتژی­های تدوین شده برای مقطع زمانی پیش از رخداد زلزله تهیه سیستم اطلاعاتی جامع برای شناخت دقیق در حوزه­هایی همچون شناخت ذی­النفع­ها یا پتانسیل منطقه برای تامین مصالح در زمان بازسازی و همچنین تعداد نیروی کار ماهر در تمامی بخش­های ساخت است، که سبب کاهش سردرگرمی مسئولین و تصمیم­گیری بهتر آن­ها درحوزه تامین مصالح، نیروی کار و ... می­شود.