شناسایی و اولویت‌بندی ریسک‌های سیستم تأمین و توزیع آب: با رویکرد ترکیبی فرایند تحلیل سلسله مراتبی و تودیم توسعه‌یافته (موردی:شهرستان قزوین)

Abstract

زمینه و هدف: با گرم شدن سراسری کره زمین بر اثر عواملی چون تغییرات اقلیمی و افزایش مصرف سوخت‌های فسیلی و در پی آن کاهش منابع آبی در دسترس، مسئله تأمین آب سالم و ایمن بیش‌ از پیش مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. یکی از پر چالش‌ترین موضوع‌ها در این زمینه برای کشورها، موضوع مربوط به ‌سلامت و بهداشت عمومی است. تأمین‌کنندگان آب باید از تمام ریسک‌هایی که در این زمینه وجود دارد، آگاهی داشته باشند و بر اساس اولویت‌بندی درصدد بر طرف کردن آن‌ باشند. در این پژوهش به بررسی و اولویت‌بندی ریسک‌ها در سیستم تأمین و توزیع آب پرداخته ‌شده است. روش: در این پژوهش، ابتدا با استفاده از ادبیات تحقیق و نظر کارشناسان خبره، ریسک‌های تأثیرگذار و معیارهای اندازه‌گیری این ریسک‌ها تعیین ‌شده است. سپس به ‌وسیله روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی اهمیت معیارها محاسبه ‌شده است. در انتها با روش تودیم (مخفف تصمیم‌گیری چند معیاره و تعاملی در زبان پرتغالی) توسعه‌یافته ریسک‌ها با توجه به اوزان و اهمیتشان رتبه‌بندی شده‌اند. یافته‌ها: نتایج پژوهش نشان داد معیارهای تلفات بالقوه اقتصادی و آمادگی ظرفیت برگشت‌پذیری، دارای تأثیر بیشتری برای ارزیابی ریسک‌ها است؛ در حالی که آمادگی اثربخش بحران و احتمال رخداد مخاطره، دارای تأثیر کمتری نسبت به سایر معیارها برای تحلیل ریسک‌ها است. در نهایت بر اساس اهمیت معیارها، ریسک‌های تخلیه مواد صنعتی به آب و نفوذ آب زیرزمینی به داخل شبکه از اهمیت بالاتری برخوردار بوده، همچنین ریسک‌های رخداد تغییر شدید اقلیمی و نوسانات مصرفی از اهمیت کمتری برخوردار هستند. نتایج: بر اساس یافته‌ها، عواملی همچون تلفات بالقوه اقتصادی و آمادگی ظرفیت برگشت‌پذیر و ریسک‌هایی همچون ریسک‌های نفوذ آب زیرزمینی به داخل شبکه و پدیده فرونشست خاک دارای اهمیت بالایی در مدیریت ریسک است. با توجه به اینکه ریسک‌های موجود در سیستم تأمین و توزیع آب، نقش پر رنگی در تصمیم‎های مدیران ایفا می‌کند، یافته‌های پژوهش مورد مطالعه می‌تواند کمک شایانی به اتخاذ راهکارهای صحیح برای مقابله با این ریسک‌ها بکند.