ارزیابی آسیب‌پذیری ناشی از خطر وقوع زلزله در تهران و گستره اطراف آن

Abstract

زمینه و هدف: استان تهران و گستره اطراف آن به دلیل وجود گسل­های اصلی، گسترش شهرها به‌سوی گسل­های پای کوهی و عدم رعایت اصول مهندسی زلزله در ساخت‌ و ساز بناها و ساختمان‌ها، در صورت بروز زلزله خسارات زیادی وارد خواهد شد؛ بنابراین، ضرورت ارزیابی آسیب‌پذیری ناشی از رخداد زلزله لازم است. هدف از پژوهش حاضر ارزیابی آسیب‌پذیری ناشی از رخداد زلزله در تهران و گستره اطراف آن است. روش: در این راستا از شاخص‌های آسیب‌پذیر مانند بزرگی زلزله، فاصله از گسل‌ها، زمین‌شناسی، کاربری زمین، تراکم جمعیت شهری، تراکم جمعیت روستایی، تراکم راه‌ها، ارتفاع و شیب در قالب مدل فازی استفاده شد و نقشه پهنه‌بندی آسیب‌پذیری ناشی از زلزله برای تهران و گستره اطراف آن به دست آمد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که در حدود ۲۰ درصد، ۶۴/۱۸ درصد و ۲۹/۶۱ درصد به ترتیب در پهنه‌های با شدت آسیب‌پذیری بسیار زیاد و زیاد، متوسط و کم و بسیار کم قرارگرفته است. پهنه‌های با آسیب‌پذیری بالا در نواحی پای کوهی و کوهستانی و کنار گسل­های فعال واقع‌شده‌اند. همچنین این پهنه‌های آسیب‌پذیر در نقاطی قرارگرفته‌اند که طی تاریخ زلزله‌های بزرگ و مخربی را متحمل شده‌اند. لذا در صورت رخداد مجدد زلزله‌های با بزرگی ۶ ریشتر و بیشتر، احتمال آسیب‌های شدید می‌رود. نتیجه‌گیری: با توجه به آسیب‌پذیری بالا باید از توسعه شهر و ساخت‌وسازهای غیراصولی به سمت نواحی حاشیه‌ای و کوهستانی جلوگیری کرد. همچنین احداث بناهای ضد زلزله و بازسازی بناهای ساخته‌شده با در نظر گرفتن ملاحظات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی توصیه می‌شود. نقشه‌های پهنه‌بندی آسیب‌پذیری ناشی از زلزله می‌تواند مورد استفاده مدیران و برنامه‌ریزان شهری برای جلوگیری از آسیب‌پذیری یا به حداقل رساندن آسیب‌پذیری ناشی از زلزله به عمل آید.