ارزیابی خطرپذیری لرزه‌ای در بافت شهر ارومیه مبتنی بر روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی- فازی

Abstract

زمینه و هدف: ضرورت کاهش خطرپذیری شهر در برابر زلزله، یکی از اهداف اصلی برنامه‌ریزی کالبدی و برنامه‌ریزی شهری محسوب می‌گردد. کاهش خطرپذیری شهرها در برابر زلزله زمانی رخ خواهد داد که اصول مدیریت بحران؛ و به تبع آن پدافند غیر عامل در همه سطوح برنامه‌ریزی (از آمایش سرزمین تا معماری)، مد نظر قرار گیرد. با این حال سطح میانی یعنی برنامه‌ریزی در مقیاس شهر و منطقه (شهرسازی) نقش کلیدی در کاهش خطرپذیری شهر ارومیه در برابر زلزله دارد. هدف این تحقیق شناسایی نقاط خطرپذیر شهر ارومیه در برابر زلزله است. روش: برای رسیدن به این هدف ابتدا از میان عوامل مختلف مؤثر بر میزان خطرپذیری، تعداد 12 شاخص شامل مساحت قطعات، قدمت سازه، مقاومت سازه، تراکم واحد مسکونی، تراکم خانوار در واحد مسکونی، تراکم جمعیتی، فاصله از فضای سبز، فاصله از تأسیسات خطرناک، فاصله از دسترسی درجه 1، تعداد طبقات، فاصله از مراکز درمانی و آتش­نشانی انتخاب شد. جهت اجرای تحلیل­های کمی، شاخص­ها وارد نرم افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی شده سپس با در نظر گرفتن ارتباط بین شاخص­ها با هدف پژوهش، نوع تابع فازی مشخص شده و به استانداردسازی لایه‌ها در نرم‌افزار ایدریسی اقدام شده است. در انتها نیز با تأثیر دادن وزن شاخص­ها که با استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در نرم‌افزار اکسپرت چویس به‌دست آمده، به همپوشانی لایه­ها در نرم‌افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی اقدام شده است. یافته‌ها: بیشترین ضریب اهمیت به‌دست آمده مربوط به شاخص تعداد طبقات و کمترین آن مربوط به شاخص خانوار در واحد مسکونی است. نتایج: نتایج حاصله بیانگر آن است که میزان خطرپذیری در بخش شمال، شمال شرقی، شرقی و جنوبی ارومیه نسبت به سایر بخش‌های ارومیه کمتر است. از طرفی میزان خطرپذیری در بخش مرکزی شهر در حالت میانی قرار دارد و بخش‌های جنوب شرقی، غربی، شمال غربی و تا حدودی جنوب غربی بیانگر پتانسیل بالای خطرپذیری است.