ارزیابی خطر فرونشست زمین با بکارگیری سیستم اطلاعات جغرافیایی در پهنه استان های تهران و البرز

Abstract

زمینه و هدف: با رشد و توسعه جوامع، مدیریت و برنامه ریزی سکونتگاه ها جهت کاهش تبعات پس از سوانح طبیعی بیش از پیش موردتوجه قرار گرفته است. استان های تهران و البرز با توجه به موقعیت خاص طبیعی، منطقه ای، تراکم بالای جمعیتی، بافت متراکم کالبدی و شریان های حیاتی دارای پتانسیل بالقوه ای در رخداد مخاطرات و ایجاد شرایط بحرانی می باشد. پژوهش ها نشان داده است که پدیده مورفولوژیکی فرونشست در این دو استان با سرعت متفاوت در حال وقوع و گسترش می باشد. روش: روش پژوهش مقاله حاضر توصیفی- تحلیلی است. داده ها از طریق مطالعه اسناد، کتب و مقالات گردآوری شده و سه نقشه اصلی مخاطره، آسیب پذیری و ریسک، پس از استنتاج مؤلفه های اصلی و وزن دهی شاخص های فرونشست با بکارگیری AHP، در نرم افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS ایجاد و تحلیل می شوند. یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد آنچه باعث ایجاد خطر و مطرح شدن فرونشست به عنوان مخاطره و تهدید می گردد، عدم کنترل و مدیریت مناسب منابع و ذخایر آب های زیرزمینی در سطح استان است؛ همچنین عدم پایش مستمر منابع آب در منطقه و توسعه نامطلوب شهری در حریم فرونشست می تواند خسارات جبران ناپذیری به منابع انسانی، اقتصادی، زیرساختی و زیست محیطی وارد کند. نتایج: این مقاله نتیجه می گیرد که سیاست گذاری و برنامه ریزی در استان باید متکی بر نقشه های خطر و متناسب با تهدیدات و خسارات ناشی از نشست های زمین در مناطق مستعد فرونشست باشد. مناطق وسیعی در استان تهران از جمله غرب و جنوب غربی و همچنین دشت ورامین، شهریار، کرج، نظرآباد و ساوجبلاغ در استان البرز از جمله مناطق مستعد وقوع فرونشست هستند. این امر بیانگر آن است که ایجاد و توسعه کانون های زیستی و جمعیتی و به‌طورکلی هرگونه فعالیت عمرانی در این مناطق، مستلزم حساسیت ویژه و نیازمند ارزیابی، نظارت، کنترل و پایش مستمر عوامل مؤثر در احتمال وقوع و تشدید پدیده فرونشست در منطقه می باشد.