برابری و عدالت در بهره‌مندی از خدمات سلامت ایران؛ رویکرد استانداردسازی غیرمستقیم

Abstract

مقدمه: دستیابی به نظام عادلانه در سلامت به شکل "دریافت خدمات برابر برای نیازهای برابر"، از مهم‌ترین اهداف سیاست‌گذاران بوده است. بنابراین اندازه‌گیری ‌"عدالت" در بهره‌مندی از خدمات و متمایز کردن آن از "برابری" دارای اهمیت بسیار زیادی می‌باشد. روش کار: در این مطالعه با استفاده از داده‌های خرد طرح بهره‌مندی از خدمات سلامت که در سال 1387 توسط وزارت بهداشت تهیه شده و با به‌کارگیری روش استانداردسازی غیرمستقیم، برابری و ‌عدالت در بهره‌مندی از خدمات سلامت در محیط نرم‌افزار استاتا تخمین زده می‌شوند. یافته‌ها: شاخص نابرابری قبل از استاندارسازی نشان می‌دهد در بهره‌مندی از تمامی خدمات سلامت به جز خدمات پزشک خانواده، خانه‌های بهداشت، خدمات دندانپزشکی و خدمات ارایه شده در کلینیک‌های بخش خصوصی نابرابری اندکی بین گروه‌های مختلف درآمدی وجود دارد. این درحالی است ‌که شاخص نیاز انتظاری نشان‌دهنده تمرکز نیاز بین فقرا می‌باشد. از این ‌رو انتظار بر آن است که آن‌ها از خدمات سلامت نیز بیش‌تر استفاده نمایند. اما نتایج تخمین پس از استانداردسازی نابرابری و محاسبه بی‌عدالتی نشان می‌‌دهد که، توزیع بهره‌مندی از خدمات سلامت به‌ویژه خدمات سرپایی به نفع گروه‌های ثروتمند می‌باشد و بی‌عدالتی افقی به نفع این گروه درآمدی وجود دارد. نتیجه‌گیری: مفهوم نابرابری بر این اصل استوار است که افراد، نیازهای متفاوت و در نتیجه تقاضاهای متفاوت برای استفاده از خدمات سلامت دارند. اما بی‌عدالتی مفهومی است که در نیازهای برابر حاصل می‌شود. در این‌حالت تفاوت در بهره‌مندی افراد، به‌‌عنوان بی‌عدالتی در نظر گرفته می‌شود. بنابراین نمی‌توان از شاخص نابرابری به تنهایی برای مطالعه بی‌عدالتی استفاده کرد.