بررسی تأثیر برنامه‌ی آموزشی بر اساس مدل بزنف در مراقبت از چشم بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 مراجعه‌کننده به مرکز دیابت درمانگاه کاظمی شیراز

Abstract

مقدمه: با توجه به کاربرد تئوری‌ها و مدل‌های آموزش بهداشت، هدف مطالعه‌ی حاضر بررسی تأثیر برنامه‌ی آموزشی بر اساس مدل بزنف (BASNEF) بر مراقبت از چشم در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 مرکز دیابت درمانگاه کاظمی شیراز بود. مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر یک مطالعه‌ی نیمه تجربی و آینده‌نگر است. جامعه‌ی مورد بررسی را مبتلایان به دیابت نوع 2 با سن 65-40 سال و با سابقه‌ی ابتلا به دیابت بالای 5 سال تشکیل دادند. در معاینه‌ی اولیه چشم بیماران، 68 بیمار از 215 بیمار، مبتلا به عوارض چشمی ناشی از دیابت بودند که از مطالعه حذف شدند. در نهایت، 100 نفر از بیماران واجد شرایط به طور تصادفی در دو گروه مورد و شاهد قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده‌ها شامل پرسشنامه‌ی تنظیم شده بر اساس مدل بزنف، چک‌لیست که برای ثبت عملکرد بیماران بر اساس خود گزارش‌دهی، میزان HbA1c و قند خون آن‌ها و نیز وضعیت مشکل چشمی بر اساس گواهی چشم‌پزشک بود. قبل از انجام مداخله‌ی آموزشی، چک لیست برای ثبت آزمایش HbA1c و قند خون و پرسشنامه و برای هر دو گروه تکمیل و بیماران گروه مورد در 6 جلسه به مدت 1 ماه برنامه‌ی آموزشی دریافت کردند. هم‌چنین 1 و 2 ماه پس از اتمام مداخله‌ی آموزشی دو جلسه پیگیری برگزار شد. بلافاصله پس از مداخله و 3 ماه بعد از مداخله‌ی آموزشی، هر دو گروه شاهد و مورد پرسشنامه و چک‌ لیست مربوطه را تکمیل کردند. یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان داد که بین میانگین نمره‌ی مربوط به متغیرهای اجزای مدل بزنف (اعتقادات، نگرش و نرم‌های انتزاعی و عوامل قادر کننده) در دو گروه مورد و شاهد در خصوص مراقبت از چشم قبل و بعد از مداخله آموزشی اختلاف معنی‌داری وجود دارد. هم‌چنین گروه مورد نسبت به گروه شاهد عملکرد بهتری در خصوص انجام رفتارهای مراقبت از چشم، بلافاصله و 3 ماه بعد از پایان برنامه‌ی آموزشی داشت به طوری که میزان HbA1c (از 65/8 قبل از مداخله به 47/7، 3 ماه پس از مداخله‌ی آموزشی) و قند خون (از 08/207 قبل از مداخله به 2/124، 3 ماه پس از مداخله‌ی آموزشی) آنها نیز کاهش چشمگیری داشت که از نظر آماری معنی‌دار بوده است. نتیجه‌گیری: تدوین برنامه‌ی آموزشی بیماران دیابتی برای کنترل قندخون و بهبود رفتارهای پیشگیری‌کننده‌ی مراقبت از چشم با استفاده از مدل بزنف بسیار سودمند و اثربخش است. ضمن این‌که در اجرای این برنامه‌ها کنترل، پایش و پیگیری آموزشی توصیه می‌شود.