شیوع چاقی شکمی در جمعیت شهری 20 تا 70 ساله استان مازندران(سال 1383)

Abstract

مقدمه: چاقی شکمی (مرکزی) از پیامدهای ناشی از تغییر در رفتار‌‌‌ها و شیوه‌ی زندگی است. این مطالعه با هدف تعیین الگوی شیوع چاقی شکمی و برخی عوامل مرتبط در جمعیت شهری 20 تا 70 ساله استان مازندران انجام شد. مواد و روش‌ها: این پژوهش به روش مقطعی و مبتنی بر جمعیت بود و با نمونه‌ای از 3600 نفر از طریق نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای در جمعیت شهری استان مازندران در سال1383 انجام شد. اندازه‌های تن‌سنجی (قد، وزن، دور کمر، و دور باسن) به روش استاندارد به دست آمد و با مصاحبه از طریق پرسشنامه، اطلاعات در مورد سن، جنس، سطح سواد، شغل، وضعیت تأهل، سن ازدواج، سابقه‌ی چاقی والدین، تحرک فیزیکی از نظر شغلی، تحرک فیزیکی در اوقات فراغت و تعداد ساعت‌های ورزش در هفته و سابقه‌ی حاملگی‌‌‌‌ها و زایمان در زنان گرداوری شد. در ارزیابی چاقی شکمی به روش استاندارد پیشنهادی WHO براساس اندازه‌ی دور کمر تعیین شد. تجزیه و تحلیل آماری با استفاده از مدل رگرسیونی لجستیک انجام و نسبت شانس تطبیق شده‌ی سنی خطر چاقی مرکزی محاسبه شد. یافته‌ها: میانگین (±انحراف معیار) سن مردان و زنان مورد مطالعه به ترتیب 3/14±5/38 سال و 0/13±5/37 سال بود. میانگین (±انحراف معیار) دور کمر در مردان 5/11±3/89 Cm و در زنان 6/13±8/87 Cm بود. شیوع چاقی مرکزی در مردان 6/10% و در زنان 2/46% بود. الگوی توزیع چاقی مرکزی در گروه‌های مختلف سنی تفاوت معنی‌داری در هر دو جنس وجود داشت. نتایج مدل رگرسیونی نشان داد که نسبت شانس تطبیق شده‌ی سنی برای چاقی شکمی در زنان تقریباً 47/8 برابر مردان بود (با فاصله اطمینان 95%: 21/10-05/7). نسبت شانس تطبیق شده با افزایش سطح سواد به طور معنی‌داری تمایل به کاهش نشان داد (0001/0p<) به طوری که در افراد دارای لیسانس و بالاتر نسبت شانس برابر 20/0 (با فاصله‌ی اطمینان 95%: 28/0-14/0) بود. شانس تطبیق شده‌ی خطر چاقی مرکزی در افراد با والدین چاق، 75/1 برابر (با فاصله‌ی اطمینان 95%:05/2-50/1) و با تحرک فیزیکی شغلی سخت برابر 39/0 (با فاصله‌ی اطمینان 95%: 63/0-24/0) بود و با تحرک فیزیکی خیلی زیاد در اوقات فراغت نسبت شانس تمایل به کاهش داشت (84/0OR= با فاصله‌ی اطمینان 95%: 21/1-58/0). شانس خطر چاقی مرکزی با افزایش سن ازدواج به طور معنی‌داری کاهش یافت و در زنان با افزایش زایمان‌ها به طور معنی‌داری افزایش نشان داد، به طوری که برای 5 زایمان یا بیشتر نسبت شانس تطبیق شده 30/3 (با فاصله‌ی اطمینان 95%: 17/5-11/2) برابر افزایش داشت. نتیجه‌گیری: نتایج دلالت بر افزایش آشکار شیوع چاقی شکمی در جمعیت شهری بزرگسال دارد. خطر شیوع آن در زنان به مراتب بیشتر از مردان می‌باشد. سطح سواد، تحرک شغلی سخت، تحرک فیزیکی در اوقات فراغت، تعداد ساعت‌های ورزش در هفته و سن ازدواج با شیوع چاقی شکمی رابطه‌ی معکوس دارند. بنا بر این، برای تأمین سلامت جمعیت بالای 20 سال و جلوگیری از بروز بیماری مرتبط با چاقی، برنامه‌های مداخله‌ای در کنترل رفتارهای تغذیه‌ای و مقابله با تغییر در الگوی شیوه‌ی زندگی شهری لازم است.