بررسی تأثیر برنامه‌ی آموزشی بر اساس مدل اعتقاد بهداشتی بر مراقبت از پا در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2

Abstract

مقدمه: دیابت یکی از مشکلات عمده‌ی بهداشت عمومی در جهان معاصر است که مرگ و میر ناشی از عوارض دیررس این بیماری از جمله پای دیابتی به طور چشمگیر در حال افزایش است. عارضه‌ی پای دیابتی و قطع آن یکی از اصلی‌ترین علل معلولیت در بیماران دیابتی است و به لحاظ جسمانی و عاطفی بسیار هزینه‌بر است. استراتژی رایج امروز در خصوص پیشگیری از پای دیابتی، آموزش بهداشت مراقبت از پا است، به طوری که می‌تواند 85% از قطع عضوهای اندام تحتانی را کاهش دهد. این مطالعه با هدف بررسی تأثیر برنامه‌ی آموزشی بر اساس مدل اعتقاد بهداشتی در مراقبت از پا در بیماران دیابتی نوع 2 انجام شد. مواد و روش‌ها: این مطالعه یک بررسی مداخله‌ای است که در آن 108 نفر (46 مرد و 72 زن) از بیماران دیابتی نوع 2 تحت پوشش مرکز دیابت شهر کرمانشاه شرکت داشتند. بیماران به طور تصادفی در دو گروه مورد و شاهد تقسیم شدند. روش گردآوری اطلاعات پرسشنامه‌ای مشتمل بر 59 سؤال در 5 قسمت دموگرافیک، ابعاد مدل اعتقاد بهداشتی (حساسیت، شدت، منافع و موانع درک شده و نیز راهنمای عمل)، مراقبت از پا در منزل (به صورت خود گزارش‌دهی) و چک لیست بود که قبل از مطالعه، روایی و پایایی آن به دست آمد و اطلاعات به روش مصاحبه‌ی سازمان‌یافته گرداوری شد. بعد از تکمیل پرسشنامه، مداخله‌ی آموزشی برای گروه مورد بر اساس مدل اعتقاد بهداشتی در 3 جلسه‌ی 60 دقیقه‌ای انجام و یک ماه بعد نیز اطلاعات، مجدداً گرداوری شد. برای مقایسه‌ی میانگین نمره‌ی آگاهی، ابعاد مدل اعتقاد بهداشتی و مراقبت از پا قبل و بعد از مداخله در هر یک از گروه‌ها از آزمون تی جفتی و برای مقایسه‌ی میانگین نمره‌ی آگاهی، ابعاد مدل اعتقاد بهداشتی و مراقبت از پا بین دو گروه از آزمون آنالیز واریانس یک طرفه استفاده شد. یافته‌ها: میانگین سنی گروه مورد و شاهد به ترتیب 2/46 و 2/47 سال و میانگین مدت ابتلا به بیماری دیابت نوع 2 در گروه مورد 8/4 و در گروه شاهد 3/5 سال بود. بین تمام مشخصات دموگرافیک بین دو گروه مورد و شاهد اختلاف معنی‌داری وجود نداشت. میانگین نمره‌ی آگاهی، حساسیت، شدت، تهدید، منافع و موانع درک شده قبل از مداخله‌ی آموزشی در حد متوسط و میانگین نمره‌ی مراقبت از پا پایین‌تر از حد متوسط بود. اما بعد از مداخله‌ی آموزشی، نتایج این بررسی نشان داد که میانگین نمره‌ی آگاهی، حساسیت، شدت، تهدید، منافع و موانع درک شده، عملکرد و چک لیست در بیماران دیابتی نوع 2 در مقایسه با گروه شاهد به طور عمده و معنی‌داری افزایش یافت. نتیجه‌گیری: هر چه آگاهی، حساسیت، شدت، منافع و موانع درک شده بالاتر باشد، مراقبت از پا نیز بیشتر انجام می‌شود. یافته‌های این بررسی تأثیر و کارایی مدل اعتقاد بهداشتی در اتخاذ رفتارهای مراقبت از پا در بیماران دیابتی نوع 2 را مشخص و تأیید می‌کند.