آمادگی استادان گروه‌های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی ایران در زمینه تربیت دانشجوی بین الملل

Abstract

زمینه و هدف: جهانی شدن در آموزش عالی فرآیندی است که به موجب آن یک دانشکده یا دانشگاه بعد بین المللی را در آموزش، پژوهش و فعالیت‌های خود تلفیق می‌نماید. بین المللی شدن آموزش بر فرآیند گنجاندن بعد بین المللی در تمامی ابعاد آموزش تأکید دارد و هدف آن، توسعه دانش، توانمندی‌ها، نگرش‌ها و ارزش‌هایی است که در سطح بین المللی شناخته شده‌اند. توجه به استادان به عنوان رکن اصلی در فرآیند بین المللی‌سازی حیاتی است و نگرش‌ها، باورها، تجربیات و سطح درگیری آنها با مشارکت در بین المللی‌سازی مرتبط هستند. یکی از ارکان اساسی فرآیند بین المللی‌سازی آموزش پزشکی، ارزیابی آمادگی جهت حضور در بازار آموزش بین المللی است. داده‌های این ارزیابی می‌تواند پایه‌ای برای تعیین سیاست‌ها و جهت‌دهی برنامه‌ریزی‌های دانشگاه باشد. با توجه به تأکید فزاینده به جذب دانشجویان بین الملل و مسئولیت اخلاقی دانشکده‌ها و گروه‌های آموزشی در فراهم آوردن و تسهیل شرایط، این پژوهش با هدف تعیین آمادگی استادان گروه‌های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی ایران برای تربیت دانشجوی بین الملل صورت گرفت. روش بررسی: در این پژوهش توصیفی مقطعی، که در 9 دانشکده و 88 گروه آموزشی دانشگاه علوم پزشکی ایران در سال 1397-1398 انجام شد، روش نمونه‌گیری داوطلبانه بوده و کل استادان دانشگاه علوم پزشکی ایران (900 نفر) برای شرکت در پژوهش دعوت شدند، از 900 پرسشنامه ارسالی برای اعضای هیئت علمی دانشگاه، 378 نفر پرسشنامه‌ها را تکمیل کردند. روش جمع‌آوری داده‌ها خودگزارشی و ابزار جمع‌آوری داده‌ها پرسشنامه محقق ساخته مشتمل بر نگرش و نیز توانمندی استادان در زمینه تربیت دانشجوی بین الملل بود. پرسشنامه به صورت حضوری در گروه‌های مختلف توزیع شد، با توجه به مشارکت پایین اعضا و نیز مشکلات مرتبط به دسترسی به برخی از افراد، متعاقباّ پرسشنامه به صورت الکترونیک و در پنج نوبت به ایمیل استادان ارسال شد. پرسشنامه حاوی گویه‌های مربوط به بررسی نگرش استادان (14 گویه) و گویه‌های مربوط به بررسی توانمندی استادان (7 گویه) به صورت خودگزارش دهی بود. همچنین، یک سئوال کلی (صرفنظر از میزان توانمندی در زمینه تربیت دانشجوی بین الملل، آیا مایل به همکاری در این زمینه هستید؟ توضیح علل؟) پرسیده شد. نهایتاّ داده‌های پژوهش با آمار توصیفی و استنباطی ANOVA، تست تعقیبی شفه،t مستقل، آزمون دقیق فیشر و کای اسکوئر در نرم افزار SPSS نسخه 16 تحلیل شد. همچنین سئوال باز مرتبط با علل تمایل/ عدم تمایل به همکاری در تربیت دانشجوی بین الملل با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی تحلیل گردید. یافته‌ها: در این پژوهش، میانگین سنی شرکت کنندگان در پژوهش 04/8 ± 08/47 سال بود. بیشتر شرکت کنندگان در پژوهش زن (1/52%) با تحصیلات دکترای تخصصی یا PhD (2/44%) و مرتبه علمی استادیار (0/54%) بودند. حدود 9/42 درصد واحدهای مورد پژوهش سابقه تربیت دانشجوی بین الملل داشته و میانگین سابقه تدریس به دانشجویان خارجی 06/4 ± 09/4 سال بود. همچنین 8/28 درصد واحدهای مورد پژوهش سابقه مأموریت آموزشی یا تحصیل در خارج از کشور را داشته و میانگین سابقه تحصیل 54/2 ± 01/1 سال بود. بیشتر شرکت کنندگان در پژوهش سابقه زندگی در خارج از کشور را داشتند (8/63%) و بیشتر واحدهای مورد پژوهش دارای مدرک زبان انگلیسی بودند (2/62%). میانگین نمره نگرش و توانمندی واحدهای مورد پژوهش در زمینه تربیت دانشجوی بین الملل نسبتاّ مطلوب و به ترتیب 65/8 ± 14/53 و 17/5 ± 32/23 بود. بین سابقه کار و توانمندی در زمینه تربیت دانشجوی بین الملل ارتباط مستقیم، ضعیف و معنی‌داری وجود داشت (005/0P=). در افراد با سابقه کار بیشتر، تمایل به همکاری برای تربیت دانشجوی بین الملل بیشتر بود (038/0P=) و استادان با سابقه تربیت دانشجوی بین الملل توانمندی بیشتری در این زمینه را ابراز نمودند. همچنین بین مدت زمان تربیت دانشجوی بین الملل و توانمندی در این زمینه ارتباط مستقیم، ضعیف و معنی‌داری یافت شد (025/0P=). واحدهای مورد پژوهش با سابقه مأموریت آموزشی یا تحصیل در خارج از کشور و نیز زندگی در خارج از کشور نگرش مثبت و توانمندی در تربیت دانشجوی بین الملل را گزارش نمودند. بین مدت زمان تحصیل در خارج از کشور با نگرش و توانمندی برای تربیت دانشجوی بین الملل و نیز تمایل برای تربیت دانشجوی بین الملل ارتباط معنی‌داری وجود نداشت (005/0= P). افراد دارای مدرک زبان انگلیسی توانمندی بیشتری در تربیت دانشجوی بین الملل را ابراز داشتند (022/0P=). مردان نگرش مثبت‌تر و توانمندی بیشتری در زمینه تربیت دانشجوی خارجی ابزار نمودند، هر چند زنان بیش از مردان تمایل برای همکاری در بین المللی‌سازی داشتند. براساس نتایج، 4/61 درصد واحدهای مورد پژوهش تمایلی برای همکاری در تربیت دانشجوی بین الملل نداشتند. علل مرتبط با نداشتن تمایل به همکاری در تربیت دانشجوی بین الملل، در دو طبقه علل فردی و دانشگاهی و علل مرتبط با تمایل به همکاری به چهار دسته علل فردی و حرفه‌ای، گروه آموزشی، دانشگاهی و کشوری دسته بندی شدند. نتیجه‌گیری کلی: براساس یافته‌ها، استادان نگرش و توانمندی نسبتاّ مطلوبی را در زمینه تربیت دانشجوی بین الملل ابراز نمودند. بر اساس مرور متون رفتار استادان تحت تأثیر دو عامل فردی و دانش اجتماعی آنها قرار دارد. منظور از عوامل فردی مشخصات جمعیت شناختی، ویژگی‌های شغلی و حرفه‌ای استادان و منظور از دانش اجتماعی، ادراک استادان از ارزش‌ها و انتظارات مؤسسه آموزشی، پاداش‌ها و خودیادگیری استادان است که شکل‌دهنده رفتار عضو هیأت علمی هستند. از علل تمایل به همکاری در تربیت دانشجوی خارجی، ارتقای توانمندی فردی و حرفه‌ای، افزایش توانمندی در زبان انگلیسی، روش‌های آموزشی، کسب تجربه، فرصت تبادل علمی، کمک به پویایی فردی، به عرصه ظهور رساندن توانایی فردی و آشنایی با سایر فرهنگ‌ها بیان گردید. علل فردی عدم تمایل به همکاری در تربیت دانشجوی خارجی، نداشتن منفعت مالی، انگیزش و امنیت شغلی، کمبود توانمندی در زبان انگلیسی، تعدد شرح وظایف، کمبود وقت، حجم کار زیاد، و تربیت دانشجوی خارجی به عنوان افزاینده حجم کار و استرس بودند. یکی از مهمترین ساز و کارها در فرآیند بین المللی‌سازی، آماده نمودن استادان در فرایند بین المللی سازی است، بنابراین ضروری است بستر و زیرساخت‌های لازم در جهت بین المللی‌سازی دانشگاه فراهم شود و در راستای بهبود نگرش و ارتقای توانمندی استادان برای همکاری در تربیت دانشجوی بین الملل برنامه‌های انگیزشی و توانمندسازی توسط مسئولین دانشگاه طراحی گردند.