هوش معنوی و سلامت معنوی در دانشجویان دانشکده پرستاری بروجن

Abstract

زمینه و هدف: افرادی که از سلامت معنوی برخوردارند، افرادی توانمند، قوی، دارای قدرت کنترل و حمایت اجتماعی بیشتری هستند و توانایی تطابق با تنش‌های معنوی و مداخلات لازم جهت سازگاری و مقابله با مشکلات و بحران‌های پیش آمده را دارند. با توجه به سلامت کل نگر که لازمه آن توجه به تمامی ابعاد وجودی انسان است سلامت معنوی اعضای تیم مراقبتی خصوصاً پرستاران نقش مهمی در ارائه مراقبت کل نگر دارد. در این میان دانشجویانی که در آینده می‌خواهند با امر مراقبت و درمان بیماران سر و کار داشته باشند باید از سلامت معنوی مطلوبی برخوردار باشند. شکل‌گیری باورها و عقاید معنوی دوران دانشجویی در نگرش معنوی دانشجویان نسبت به مسائل معنوی بیماران اهمیت زیادی دارد. هر چه دانشجویان از سلامت معنوی کافی برخوردار باشند در آینده بهتر می‌توانند به ارائه مراقبت معنوی که جزئی از مراقبت کل نگر از بیماران است بپردازند. یکی از عواملی که می‌تواند نقش مهمی در ارتقاء سلامت معنوی داشته باشد هوش معنوی است. دانشجویانی که از هوش معنوی بالاتری برخوردارند می‌توانند درک درستی نسبت به ابعاد مختلف سلامتی و از جمله سلامت معنوی داشته باشند و با انتقال آن به محیط‌های بالینی نقش مؤثری در گسترش سلامت بیماران داشته باشند. بنابراین مطالعه حاضر با هدف تعیین ارتباط بین هوش معنوی و سلامت معنوی در دانشجویان دانشکده پرستاری صورت گرفته است. روش بررسی: پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی- تحلیلی از نوع مقطعی است که در سال 1396 بر روی دانشجویان دانشکده پرستاری شهر بروجن انجام شد. روش نمونه‌گیری به روش سرشماری از کل دانشجویان دانشکده پرستاری با حجم نمونه 178 نفر از سه مقطع دانشجویان پرستاری، فوریت و اتاق عمل و از هر چهار سال تحصیلی و مطابق معیارهای خروج صورت گرفت. معیارهای خروج مطالعه شامل کارمند بودن و گذراندن دوره‌های آموزش معنوی یا شرکت در کارگاه‌های آموزش معنوی بود. ابزار گردآوری داده‌ها شامل پرسشنامه‌های اطلاعات جمعیت شناختی، پرسشنامه هوش معنوی و پرسشنامه سلامت معنوی بود. پرسشنامه اطلاعات جمعیت شناختی، ویژگی‌هایی نظیر سن، جنس، سال، رشته تحصیلی، وضعیت تأهل، وضعیت سکونت و معدل را مورد بررسی قرار می‌داد. پرسشنامه هوش معنوی توسط بدیع و همکاران با استفاده از تحلیل محتوا انجام و مورد تأیید قرار گرفته است. این پرسشنامه شامل 42 سئوال با چهار حیطه (تفکر کلی و بعد اعتقادی، توانایی مقابله و تعامل با مشکلات، پرداختن به سجایای اخلاقی، و خودآگاهی، عشق و علاقه) بود. این پرسشنامه شامل پنج گویه در مقیاس لیکرت است که از کاملاً مخالفم (1) تا کاملاً موافقم (5) تنظیم شده است. نمره کلی پرسشنامه بین 210-42 می‌باشد و به صورت (97-42) پایین، (153-98) متوسط و (210- 154) بالا ارزیابی می‌شود. پرسشنامه سلامت معنوی الیسون و پالتزیان (1998) شامل دو حیطه سلامت مذهبی و سلامت وجودی است و از 20 سئوال شامل شش گویه در مقیاس لیکرت است که از کاملاً مخالفم (1) تا کاملاً موافقم (6) تشکیل شده است. نمره کل سلامت معنوی مجموع نمرات این دو حیطه می‌باشد که بین (120-20) قرار دارد و سلامت معنوی به صورت (40-20) پایین، (99-41) متوسط و (120-100) در حد بالا در نظر گرفته شده است. طول مدت جمع‌آوری پرسشنامه‌ها یک ماه بود و از کل 190 پرسشنامه توزیع شده، 178 پرسشنامه جمع آوری شد که مورد تجزیه تحلیل آماری با نرم افزار SPSS نسخه 16 قرار گرفت. از آزمون‌های آماری توصیفی (فراوانی، درصد فراوانی، میانگین و انحراف معیار) و آمار تحلیلی (تی تست، آنالیز واریانس، ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون) در سطح معنی‌داری 05/0 برای تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده شد. یافته‌ها: ضریب همبستگی پیرسون بین متغیرهای هوش معنوی و سلامت معنوی دانشجویان حاکی از وجود ارتباط مثبت و معنی‌داری بوده است (7/0; r=001/0p≤). همچنین نتایج آزمون رگرسیون نشان داد که هوش معنوی دانشجویان، یک عامل پیش بینی کننده جهت سلامت معنوی آن‌ها است (54/0; r2= 001/0p≤). میانگین کل هوش معنوی در دانشجویان از کل (5-1) 3/0 ± 63/3 بود که در بعد تفکر کلی و اعتقادی 5/0 ± 4، در بعد توانایی مقابله و تعامل با مشکلات 4/0 ± 2/3، بعد خودآگاهی، عشق و علاقه 4/0 ± 7/3 و بعد پرداختن به سجایای اخلاقی 7/0 ± 5/3 بود. میانگین کل سلامت معنوی دانشجویان از کل (6-1) 6/0 ± 3/4 گزارش شد که در حیطه سلامت مذهبی 8/0 ± 5/4 و حیطه سلامت وجودی 5/0 ± 4 به دست آمد. با استفاده از آزمون تی، بین هوش معنوی و سلامت معنوی با متغیرهای جنس، وضعیت سکونت و تأهل ارتباط معنی‌داری مشاهده نشد (05/ 0p>). با استفاده از آزمون آنالیز واریانس بین هوش معنوی و سلامت معنوی با متغیرهای سال تحصیلی، رشته تحصیلی نیز ارتباط معنی‌داری مشاهده نشد (05/ 0p>). نتیجه‌گیری کلی: نتایج مطالعه حاضر حاکی از آن بود که سلامت معنوی دانشجویان با افزایش هوش معنوی آن‌ها افزایش می‌یابد و هوش معنوی یک متغیر پیش‌بینی کننده جهت ارتقاء سلامت معنوی دانشجویان است. به عبارت دیگر بایستی گفت هوش معنوی دانشجویان پرستاری می‌تواند نقش مؤثری در جهت گیری سلامت معنوی آن‌ها در آینده و محیط کار داشته باشد. بنابراین می‌توان با افزایش هوش معنوی دانشجویان در جهت افزایش سلامت معنوی آن‌ها اقدام نمود. جهت افزایش هر چه بیشتر هوش معنوی دانشجویان بایستی به ابعاد تفکر اعتقادی، توانایی تعامل با مشکلات و خودآگاهی معنوی و پرداختن به سجایای اخلاقی از طریق آموزش و بررسی‌های دوره‌ای آن توسط مدیران آموزشی، برنامه‌ریزی‌های لازم صورت گیرد.