بحران آنالیز ریسک در سیستم‌های پیچیده‌ی فنی-اجتماعی؛ مروری بر یافته‌های اخیر بخش اول: وابستگی روش‌های واکاوی ریسک متداول به مدل‌های منسوخ شده‌ی حادثه

Abstract

زمینه، هدف و روش بررسی: سازمان‌هایی که در زمینه‌های کاری پرخطر نظیر صنایع استخراج نفت و گاز، صنایع پتروشیمی، صنایع هسته‌ایی و صنایع هوافضا فعالیت دارند، علاوه بر استفاده از فناوری پیشرفته‌، از وجوه پیچیده‌ی اجتماعی نیز برخوردارند. مطالعات جدید نشان داده، از ترکیب فناوری پیشرفته و قواعد مبهم اجتماعی، سیستم‌های پیچیده‌ای شکل می‌گیرد که با نوع جدیدی از ریسک مواجه هستند؛ نوعی از ریسک که دور از دسترس روش‌های واکاوی ریسک متداول قرار دارد؛ لذا در این مقاله با مروری جامع بر نتایج پژوهش‌های اخیر، به اثبات ناکارآمدی روش‌های آنالیز ریسک مرسوم در تحلیل ریسک این‌گونه سیستم‌های پیچیده‌ی فنی-اجتماعی و ریشه‌یابی دلایل آن پرداخته خواهد شد.

یافته‌ها و نتیجه‌گیری: ناکارآمدی روش‌های مرسوم واکاوی ریسک در تحلیل ریسک سیستم‌های پیچیده‌ی فنی-اجتماعی، ریشه در ناکارآمدی مدل‌های حادثه‌ی منسوخ شده‌ای دارد که زمینه‌های نظری این روش‌ها را شکل داده‌اند؛ چراکه شرایط درونی سیستم‌های پیچیده و مکانیسم شکل گرفتن حادثه در آنها، با آنچه مدل‌های مرسوم حادثه فرض می‌کنند بسیار متفاوت است.